شايسته پرستش ، خداوند است يا غير خداوند ، مثلا انبياء و اولياء نيزشايسته پرستشند . در اين جهت ترديد نيست كه غير خدا شايسته پرستشنيست . اختلاف در اين است كه آيا استشفاعات و توسلات عبادت است يانه ؟ پس نزاع فی ما بين ، صغروی است نه كبروی . علمای اسلام با بياناتمبسوط و مستدل نظريه وهابيان را رد كردهاند . توحيد صفاتی همان است كه مورد اختلاف معتزله و اشاعره است . اشاعره ،منكر توحيد صفاتی میباشند و معتزله طرفدار . توحيد افعالی نيز مورداختلاف معتزله و اشاعره است ، با اين تفاوت كه در اينجا كار بر عكساست ، يعنی اشاعره طرفدار توحيد افعالی و معتزله منكر آن میباشند .اينكه معتزله خود را اهل التوحيد میخوانند و توحيد را يكی از اصولپنجگانه خويش میشمارند ، مقصودشان توحيد صفاتی است نه توحيد ذاتی ياتوحيد در عبادت ( زيرا اين دو قسم از توحيد محل خلاف نيست ) و نه توحيدافعالی ، زيرا اولا معتزله منكر توحيد افعالی میباشند و ثانيا عقيده خويشرا در مورد توحيد افعالی تحت عنوان " اصل عدل " كه اصل دوم از اصولپنجگانه آنها است بيان میكنند . اشاعره و معتزله در باب توحيد صفاتی و توحيد افعالی سخت در دو قطبمخالف قرار گرفتهاند . معتزله طرفدار توحيد صفاتی و منكر توحيد افعالیمیباشند و اشاعره بالعكس ، و هر كدام استدلالهايی در اين زمينه آوردهاند. ما در فصل مربوط ، عقيده خاص شيعه را درباره اين دو قسم توحيد بيانخواهيم كرد . |