درس ششم

اشاعره

از دروس گذشته روشن شد كه افكار و انديشه‏هايی كه منجر به مكتب اعتزال‏
گشت از نيمه دوم قرن اول هجری آغاز شد . روش اعتزال در حقيقت عبارت‏
بود از به كاربردن نوعی منطق و استدلال در فهم و درك اصول دين . بديهی‏
است كه در چنين روشی اولين شرط ، اعتقاد به حجيت و حريت و استقلال عقل‏
است . و نيز بديهی است كه عامه مردم كه اهل تعقل و تفكر و تجزيه و
تحليل نيستند ، همواره " تدين " را مساوی با " تعبد " و تسليم فكری‏
به ظواهر آيات و احاديث و مخصوصا احاديث می‏دانند و هر تفكر و اجتهادی‏
را نوعی طغيان و عصيان عليه دين تلقی می‏نمايند ، خصوصا اگر سياست وقت‏
بنا به مصالح خودش از آن حمايت كند و بالاخص اگر برخی از علماء دين و
مذهب اين طرز تفكر را تبليغ نمايند ، و بالاخص اگر اين علماء خود واقعا
به ظاهر گرايی خويش مؤمن و

54