پنجگانه فوق الذكر و غير آنها ذكر میكنيم : . 1 توحيد . توحيد جزء اصول پنجگانه معتزله نيز بود همچنانكه جزء اصولاشاعره نيز هست ، با اين تفاوت كه توحيد مورد نظر معتزله كه مشخصمكتب آنها به شمار میرود توحيد صفاتی است كه مورد انكار اشاعره است وتوحيد مورد نظر اشاعره كه مشخص مكتب آنها به شمار میرود توحيد افعالیاست كه مورد انكار معتزله است . قبلا گفتيم كه توحيد ذاتی و توحيد در عبادت چون مورد اتفاق همه است ازمحل بحث و نظر خارج است . اكنون ببينيم كه توحيد مورد نظر شيعه چه توحيدی است ؟ توحيد مورد نظر شيعه - علاوه بر توحيد ذاتی و توحيد در عبادت - هم شاملتوحيد صفاتی است وهم شامل توحيد افعالی . يعنی شيعه در بحث صفاتطرفدار توحيد صفاتی است و در بحث افعال طرفدار توحيد افعالی ، اماتوحيد صفاتی شيعه با توحيد صفاتی معتزله متفاوت است ، توحيد افعالی اونيز با توحيد افعالی اشاعره مغايرت دارد . توحيد صفاتی معتزله به معنی خالی بودن ذات از هر صفتی و به عبارتديگر به معنی فاقد الصفات بودن ذات است ، ولی توحيد صفاتی شيعه بهمعنی عينيت صفات با ذات است ( 1 ) . تفصيل اين پاورقی : . 1 آنچه به معتزله درباره صفات نسبت داده میشود همين است كه گفتهشد . حاجی سبزواری میگويد :
ولی از برخی از معتزله ، مانند ابوالهذيل ، تعبيراتی نقل میشود كهمفادش عين آن چيزی است كه شيعه قائل است . |