مطلب را از كتب كلام و فلسفه شيعه بايد جستجو كرد . توحيد افعالی شيعه با توحيد افعالی اشاعره متفاوت است . توحيد افعالیاشاعره به معنی اين است كه هيچ موجودی دارای هيچ اثری نيست ، همه آثارمستقيما از جانب خدا است . عليهذا خالق مستقيم افعال بندگان نيز خدااست ، و بنده ، خالق و آفريننده عمل خود نيست . اينچنين عقيدهای جبرمحض است و با براهين زيادی باطل شده است . اما توحيد افعالی شيعه بهمعنی اين است كه نظام اسباب و مسببات اصالت دارد ، و هر اثری در عيناينكه قائم به سبب نزديك خودش است قائم به ذات حق است و اين دوقيام در طول يكديگر است نه در عرض يكديگر ( 1 ) . . 2 عدل . عدل ، مورد وفاق شيعه و معتزله است . معنی عدل اين است كهخداوند فيض و رحمت و همچنين بلا و نعمت خود را بر اساس استحقاقهایذاتی و قبلی میدهد ، و در نظام آفرينش از نظر فيض و رحمت و بلا و نعمتو پاداش و كيفر الهی نظم خاصی برقرار است . اشاعره منكر عدل و منكرچنين نظامی میباشند . از نظر آنها اعتقاد به عدل به معنی چنان نظامی كهياد شد ملازم است با مقهوريت و محكوميت ذات حق و اين بر ضد قاهريتمطلقه ذات حق است . عدل به نوبه خود فروعی دارد كه ضمن توضيح ساير اصول به آنها اشارهخواهيم كرد . . 3 اختيار و آزادی . اصل اختيار و آزادی در شيعه تا پاورقی : . 1 برای توضيح اين مطلب رجوع شود به كتاب " انسان و سرنوشت " . |
