آيا بشر ظرفيت و كشش « حيات معقول » را دارد ؟
موقعى كه « حيات معقول » را تدريس ميكردم ، يكى از اعضاى درس چنين گفت كه آيا شما ميخواهيد چهل تن بار يك واگن بزرگ را با يك گارى دستى حمل نموده و آنرا از گردنه اسد آباد به بالا بكشيد ؟ مگر نمىبينيد و خودتان هم از آن متفكر نقل نكرديد كه درصدد بررسى آرمانهاى انسانى معمولى برآمده و آنقدر چيزهاى محقر و كوته نظرانه شنيده بود كه به شگفتى فرو رفته بود ؟ با آن اكثريت چشمگيرى كه درباره اينگونه مردم صحبت مىكنيد ، آيا احتمال نمىدهيد كه آن عده از انسانها كه از « حيات طبيعى محض » بالاتر رفته و وارد « حيات معقول » ميگردند ، مردمى استثنائى بوده و قانون كلى همانست كه اكثريت در زندگى خود پيش گرفتهاند ؟ در پاسخ اين سئوال ميتوانيم چند مطلب را در نظر بگيريم :
