نتيجه دوم در بعضى از آيات قرآن شهادت به معناى ميزان و ملاك و ضابطه و الگو آمده است .
مانند آيه شماره 3 و 5 و 7 در اين آيات خداوند مسلمانان را كه امت معتدل هستند ، شهداء براى انسانها و پيامبر را شهيد بر مسلمانان معرفى ميكند . معناى اين شهادت ميزان و ملاك و ضابطه و الگوى انسانيت و آرمانهاى آن ميباشد . چنانكه پيامبر اسلام ميزان بايستگىها و شايستگىهاى انسانى مسلمانان بوده و خداوند هم شاهد و شهيد پيامبر اسلام است ، بنابراين ، ميزان و ملاك انسانيت انسانها ، خداوند اعلا است . در اين مورد جملهاى از كانت را متذكر ميشويم كه ميگفت : « اگر بشر اعتراف ميكرد كه يك ناظر و مربى [ و به اصطلاحى كه در اين مبحث بكار ميبريم : شاهد و شهيد ] ما فوق او را تحت نظر داشته و اعتلاى او را ميخواهد ، آنوقت مىفهميديم كه اعتلا و تكامل بشرى تا چه حد والائى ميتواند برسد » .
