نتيجه چهارم
آياتى در مورد بحث ما اصرار دارد كه به ظواهر فريباى تمدنها كه نمودهائى ناآگاه از فعاليتهاى ذهنى است ، مغرور نشويد و گمان مبريد كه قصرهاى سربفلك كشيده [ و كامپيوترهاى ماشينى و حركتهاى سريع ] ميتوانند عامل يك تمدن انسانى و بقاى آن بوده باشند . ( آيه شماره 3 و 6 ) تمدن انسانى هنگاميكه انسان محورى خود را فراموش كند و تكيه بر نمودهائى ناآگاه نمايد كه محصول بعضى از امواج انديشه و اراده آگاهانه است ، زوال و نابودى آن حتمى است اگر چه بتواند طول يك يا دو قرن هم دوام بياورد ،
زيرا دوام و پايدارى مربوط به عوامل اساسى تمدن است كه عبارتست از انديشه و اراده آگاه انسانها .
-----------
( 1 ) البقره آيه 174 .
[ 103 ]