اما وضع اعتقادى و ايدهئولوژيك آن اجتماع :
بتپرستانى كه عالىترين حسّ انسانى خود را كه بىنهايتگرايى ناميده مىشود ، در مشتى از سنگها و فلزها و در ساير موادى كه با دست خودشان
-----------
( 1 ) الامام على ( ع ) صوت العدالة الانسانيه جرج جرداق چاپ اول ص 11 تا 15 .
[ 261 ]
مىساختند ، مستهلك مىنمودند .
وضع يهود و نصارى و صابئين آن اجتماع همان بوده است كه قرآن به روشنايى كامل توضيح مىدهد كه چگونه درباره رسولان الهى دچار موهومات گشته احكام و معارف الهى را زير و رو و مشوش كرده بودند . براى آشنايى بيشتر با وضع اعتقادى و ايدهئولوژيك آن دوران بايستى جملاتى را كه امير المؤمنين ( ع ) در اين خطبه بيان نموده است ، مورد دقت بيشترى قرار بدهيم . و ضاق المخرج و عمى المصدر ( راهها براى حركتهاى رهايى بخش تنگ و باريك و منابع و عقول و انديشهها در مسير حيات نابينا و تاريك ) .
