آيا خداوند در آفرينش آدم با فرشتگان مشورت كرده است ؟
بعضى گمان كردهاند كه خداوند سبحان در آفرينش آدم با فرشتگان مشورت كرده است . اين گمان بىاساسى است كه با دو دليل مردود است :
دليل يكم كمترين شاهدى از آيات مربوطه باين موضوع ديده نميشود ،
زيرا چنانكه در آيه فوق مىبينيم :
خدا به فرشتگان اطلاع داده است كه من در روى زمين خليفهاى قرار ميدهم .
نه اينكه خداوند با فرشتگان مشورت كرده و از آنان نظرخواهى نموده باشد .
دليل دوم مشورت در موردى صحيح است كه مشورت كننده از موضوع مورد نظرخواهى اطلاع كامل نداشته باشد و نداند كه ماهيت آن موضوع چيست و
-----------
( 1 ) البقره آيه 30 تا 35 .
-----------
( 2 ) الحجر آيه 29 .
[ 162 ]
يا در مصلحت بودن و ساير شئون موضوع جهل و ترديدى داشته باشد و بخواهد از انديشه و تجربيات ديگران بهرهبردارى نمايد ، در صورتى كه خداوند سبحان بهمه امور دانا است و هيچ يك از اجزاء عالم هستى و شئون آن از او مخفى نيست . به همين جهت است كه ميگوئيم : در ابيات جلال الدين مولوى در اين مسئله تناقضى ديده مىشود ، زيرا در خاصيت و يا هدف مشورت مىگويد :
مشورت ادراك و هشيارى دهد
عقلها مر عقل را يارى دهد
و در مسئله خلقت آدم در آيه مورد بحث چنين مىگويد :
مشورت ميرفت در ايجاد خلق
جانشان در بحر قدرت تا به حلق
مگر اينكه بگوئيم : مقصود مولوى از مشورت گفتگوى محض ميان خدا و فرشتگان بوده است .
