انتخابى كه از نظر كيفيت نوعى انتصاب مطابق دستور الهى بود
درست است كه در ظاهر امر ، تصدى امير المؤمنين عليه السلام به زمامدارى مستند به انتخاب مردم بود ، ولى اين انتخاب را با انواع معمولى آن ، بهيچ وجه نمىتوان مقايسه نمود ، زيرا :
1 على بن ابيطالب با نظر به داشتن همه فضايل انسانى الهى [ باتفاق همه صاحبنظران ] شايستهترين شخصيت براى رهبرى و زمامدارى بوده است ، خواه مردم انتخاب مىكردند يا او را از رهبرى و زمامدارى كنار مىگذاشتند . اگر آن روز از يك يك مردم بدون كمترين تطميع و تهديد مىپرسيدند : مورد نظر شما براى رهبرى و زمامدارى كيست ؟ اگر شخص مسئول معناى آن منصب و مقام را مىدانست و به انسان و انسانيت علاقهاى داشت ، جز على بن ابيطالب را نمىتوانست مطرح كند .
[ 336 ]
2 وجدان پاك و عقل سليم مردم همان پيامبران درونى هستند كه هر حكمى را صادر كنند ، حكم الهى مىباشد .
هيچ جاى ترديد نيست كه هجوم بىنظير مردم براى انتخاب امير المؤمنين به تحريك وجدان پاك و عقل سليم آنان بوده است و بس . باضافه اينكه نه تنها مردم حكومت على را يك حكومت الهى مىدانستند ، بلكه خود آن پيشواى صادق و عادل محض نيز ، تصدى خود را بر امر حكومت يك مأموريت الهى مىدانست . اين اعتقاد در جملات بعدى خطبه كاملا روشن است :
اما و الّذى فلق الحبّة و برأ النّسمة ، لولا حضور الحاضر و قيام الحجّة بوجود النّاصر ، و ما اخذ اللّه على العلماء ان لا يقارّوا على كظّة ظالم و سغب مظلوم لألقيت حبلها على غاربها . ( سوگند به خدايى كه دانه را شكافت و روح را آفريد ، اگر گروهى براى يارى من آماده نبودند و حجت خداوندى با وجود ياوران بر من تمام نمىگشت و پيمان الهى با دانايان درباره عدم تحمل پرخورى ستمكاران و گرسنگى ستمديدگان نبود ، مهار اين زمامدارى را به دوشش مىانداختم ) . . . در تفسير موضوعى مباحث مشروحى درباره ناكثين و مارقين و قاسطين خواهيم داشت . پايان مجلد دوم از ترجمه و تفسير نهج البلاغه
[ 337 ]
