و شورش دسته جمعی و مسلحانه را امام حسين آغاز كرد . ( قيام عليه عثمان‏
نيز نوعی تفكيك بين اسلام و خلافت بود ) .
مقام خلافت در آنروز عاليترين مقام روحانی و سياسی بود و چنانكه‏
می‏دانيم باز هم تا اندازه‏ای خلفای عباسی مقام روحانی خود را حفظ كردند و
كسی كه اين قسمت را برای آخرين بار درهم شكست كه ديگر بپا نخاست خواجه‏
نصيرالدين طوسی بود كه از علماء بزرگ شيعه است . خواجه با هلاكو همكاری‏
كرد برای اينكه دستگاه جبار خلافت را از ميان بردارد . اما سعدی در مرثيه‏
مقام خلافت می‏گويد :

آسمان را حق بود گر خون ببارد بر زمين

از برای قتل مستعصم اميرالمؤمنين

معلوم می‏شود سعدی هم حتی [ تحت ] تأثير جلال روحانی مقام خلافت بوده .

[ دو چهره حادثه كربلا ]

« و اذ قال ربك للملائكة انی جاعل فی الارض خليفة قالوا ا تجعل فيها من‏
يفسد فيها و يسفك الدماء و نحن نسبح بحمدك و نقدس لك ، قال انی اعلم‏
ما لا تعلمون »( 1 ) .
زندگی بشر مجموعه‏ای از تاريكی و روشنائی ، زشتی و زيبائی ، شر و خير
است . آنچه فرشتگان ديدند جنبه تاريك فرزند آدم بود و آنچه خداوند
اشاره كرد قسمتهای روشن آن بود كه بر

پاورقی :
1 - سوره بقره ، آيه . 30

98