فاذا بهم يفرغون حقدهم لعدائه و ان لم ينتفعوا بأجر أو غنيمه . . . ( 1 )
.

خلاصه‏ای از عوامل دخيل در شهادت امام

از اينجا است كه می‏توان مطلب را از نظر بحث تاريخی اينطور عنوان كرد
كه امام حسين را كی‏ها و چی‏ها شهيد كردند ؟ و همچنين كی‏ها و چی‏ها او را
ياری كردند ؟
اما اينكه كی‏ها شهيد كردند يا كی‏ها ياری كردند معلوم است ولی اينكه‏
چی‏ها شهيد كردند يا ياری ، بايد گفت امام حسين را طمع ملك ری و طمع پول‏
( كه " خولی " گفت : جئتك بغنا الدهر ) و رشوه رؤسا ( اما رؤساؤهم‏
فقد اعظمت رشوتهم و ملئت غرائرهم ) و جبن و مرعوبيت عامه و ميل به‏
جبران محبت يزيد كه ابن زياد می‏خواست كدورت يزيد را از پدرش كه در
ولايت عهد يزيد تعلل كرد جبران كند و خبث ذاتی امثال شمر و مستی و غرور
و بدبختی و سبكسری شخص يزيد و از همه بالاتر فراموشی كاری عامه مردم كه‏
مسلمانان بودند و معتقد و سيری به تاريخ شصت ساله خود نمی‏كردند و
سابقه‏ها را فراموش كردند و گول ظاهر را می‏خوردند [ شهيد كرد ] .
اينكه چی‏ها امام را ياری كردند ، ايمان و توجه به تاريخ شصت ساله كه‏
از كلمات امثال زهير پيدا است و حس فتوت و مردانگی و ايمان به غيب و
امثال اينها بود .

پاورقی :
1 - [ ترجمه : آنان مسخ شدگان زشتروئی بودند كه سينه‏هاشان از كينه‏
فرزندان آدم آكنده بود به ويژه از كسانی كه اخلاقی استوار و آثاری نيكو
داشته‏اند ، و به همين دليل تمامی كينه‏های خود را از روی دشمنی با وی بر
سر آنان ريختند هر چند كه از اين كار پاداش و غنيمتی نصيبشان نشد ] .

49