موجب اينست كه دل و ضمير خود را به كار گرفته و پروردگار خويش را
خوشنود ساخته است .
در اين جمله‏ها چنانكه می‏بينيم سخن از زندگی ديگری است كه زندگی عقل‏
خوانده شده است ، سخن از مجاهده و ميراندن نفس اماره است ، سخن از
رياضت بدن و روح است ، سخن از برقی است كه بر اثر مجاهده در دل سالك‏
می‏جهد و دنيای او را روشن می‏كند ، سخن از منازل و مراحلی است كه يك روح‏
مشتاق و سالك به ترتيب طی می‏كند تا به منزل مقصود كه آخرين حد سير و
صعود معنوی بشر است می‏رسد :
" « يا ايها الانسان انك كادح الی ربك كدحا فملاقيه »" ( 1 ) .
سخن از طمانينه و آرامشی است كه نصيب قلب ناآرام و پراضطراب و پر
ظرفيت بشر در نهايت امر می‏گردد :
« الا بذكر الله تطمئن القلوب »( 2 ) .
در خطبه 228 اهتمام اين طبقه به زندگی دل چنين توصيف شده است :
" « يرون اهل الدنيا ليعظمون موت اجسادهم و هم اشد اعظاما لموت‏
قلوب احيائهم » " ( 3 ) .
اهل دنيا مردن بدن خويش را بزرگ می‏شمارند اما آنها برای مردن دل‏
خودشان اهميت قائل هستند و آن را بزرگتر می‏شمارند .

پاورقی :
1 - سوره انشقاق آيه . 84
2 - سوره رعد آيه . 13
3 - خطبه . 228

94