كار نباشد نيرويش به هدر رفته است فائده عبادت عابد نيز ، از نظر اينگروه ، همان مزد و اجری است كه در جهان ديگر به او به صورت يك سلسلهكالاهای مادی پرداخت میشود . و اما اينكه هر كار فرما كه مزدی میدهد به خاطر بهرهای است كه از كاركارگر میبرد و كارفرمای ملك و ملكوت چه بهرهای میتواند از كار بندهضعيف و ناتوان خود ببرد و هم اينكه فرضا اجر و مزد از جانب آن كارفرمایبزرگ به صورت تفضل و بخشش انجام گيرد ، پس چرا اين تفضل بدون صرفمقداری انرژی كار به او داده نمیشود ، مسالهای است كه برای اينچنينعابدهائی هرگز مطرح نيست . از نظر اينگونه افراد تار و پود عبادت همين اعمال بدنی و حركاتمحسوس ظاهری است كه به وسيله زبان و ساير اعضاء بدن صورت میگيرد .اين يك نوع تلقی است از عبادت كه البته عاميانه و جاهلانه است ، وبه تعبير بوعلی در نمط نهم اشارات ، خدانشناسانه است و تنها از مردمعامی و قاصر پذيرفته است . تلقی ديگر از عبادت ، تلقی عارفانه است ، برحسب اين تلقی ، مسالهكارگر و كارفرما و مزد به شكلی كه ميان كارگر و كارفرما متداول است مطرحنيست و نمیتواند مطرح باشد . بر حسب اين تلقی ، عبادت نردبان قرباست ، معراج انسان است ، تعالی روان |