و در اين يكی عاليترين مفاهيم انسانی . اكنون برای اينكه نوع تلقی " نهج البلاغه " از عبادت روشن شود به ذكرنمونههائی از كلمات " علی " میپردازيم و سخن خود را با جملهای آغازمیكنيم كه درباره تفاوت تلقيهای مردم از عبادت گفته شده است . عبادت آزادگان « ان قوما عبدوا الله رغبه فتلك عباده التجار ، و ان قوما عبدوا اللهرهبه فتلك عباده العبيد، و ان قوما عبدوا الله شكرا فتلك عباده الاحرار»( 1 ) . همانا گروهی خدايرا به انگيزه پاداش میپرستند ، اين عبادت تجارتپيشگان است ، و گروهی او را از ترس میپرستند ، اين عبادت برده صفتاناست ، و گروهی او را برای آنكه او را سپاسگزاری كرده باشند میپرستند ،اين عبادت آزادگان است . « لو لم يتوعد الله علی معصيته لكان يجب ان لا يعصی شكرا لنعمته » فرضاخداوند كيفری برای نافرمانی معين نكرده بود ، سپاسگزاری ايجاب میكرد كهفرمانش تمرد نشود . از كلمات آن حضرت است : « الهی ما عبدتك خوفا من نارك و لا طمعا فی جنتك بل وجدتك اهلاللعباده فعبدتك » ( 2 ) . من تو را به خاطر بيم از كيفرت و يا به خاطر طمع در بهشتت پرستشنكردهام ، من تو را بدان جهت پرستش كردم كه شايسته پرستش يافتم .ياد حق ريشه همه آثار معنوی اخلاقی و اجتماعی كه درپاورقی : 1 - نهج البلاغه ، كلمات قصار ، حكمت . 237 2 - نهج البلاغه ، كلمات قصار ، حكمت . 290 |