سعه نظريات اصلاحی مسلمين در گذشته

نكته ديگر اينكه مطالعه تاريخ حسبه و احتساب معلوم می‏كند كه در سابق‏
شعاع ديد مسلمين امتداد بيشتری داشته و امر به معروف و نهی از منكر را
محدود نكرده بودند به چهار تا مسئله عبادات ، بلكه اين اصل را عملا ضامن‏
همه اصلاحات اخلاقی و اجتماعی خود می‏دانسته‏اند .

توصيه و تأكيد اسلام

انسان وقتی كه رجوع می‏كند به توصيه‏ها و بيانهائی كه در آثار مقدس دينی‏
راجع به امر به معروف و نهی از منكر رسيده و آنهمه فوائد و آثاری كه‏
برای اين اصل مقدس ذكر شده ، مثلا می‏بيند در قرآن كريم می‏فرمايد :
« و المؤمنون و المؤمنات بعضهم اولياء بعض يامرون بالمعروف و ينهون عن‏
المنكر و يقيمون الصلاه و يؤتون الزكاه و يطيعون الله و رسوله اولئك‏
سيرحمهم الله ان الله عزيز حكيم »( 1 ) . يعنی مردان مؤمن و زنان مؤمنه‏
دوستان يكديگرند و بين آنها رابطه و صله مودت و عواطف محبت‏آميز
حكمفرما است ، امر به معروف و نهی از منكر می‏كنند ، نماز را بپا
می‏دارند ، زكات را ادا می‏نمايند ، خدا و پيغمبر را اطاعت می‏كنند .
اينها هستند كه البته رحمت الهی شامل حالشان می‏شود . خداوند غالب و
حكيم است .
در اين آيه كريمه قسمتهائی به طور علت و معلول و سبب و مسبب مترتب‏
بر يكديگر ذكر شده است : لازمه ايمان حقيقی و واقعی - نه ايمان تقليدی و
تلقينی - رابطه وداد و علاقه به سرنوشت يكديگر است . و لازمه

پاورقی :
1 - سوره توبه ، آيه . 71

76