شاگردان بلا واسطه حوزه خود آنها هستند . بهترين كسی كه كلام بوعلی را
فهميده می‏توان گفت بهمنيار يا ابوعبيد جوزجانی است . اما بهترين‏
شاگردان پيغمبر اكرم يا اميرالمؤمنين يا حضرت صادق چطور ؟ آيا بهترين‏
شاگردان آنها همانها هستند كه در زمان خود آنها بوده‏اند ؟ نه ، اينطور
نيست .
نكته‏ای را خود رسول اكرم در كلامشان اشاره كرده‏اند . شايد معنی همين كلام‏
را هم آنها كه در آن عصر بوده‏اند درست نفهميدند ( بگذاريم از افراد
معدودی مثل سلمان و ابوذر و مقداد ، سايرين نمی‏فهميدند ) . فرمود : "
« نصر الله عبدا سمع مقالتی فوعاها و بلغها من لم يبلغه » " ( 1 ) يعنی‏
خداوند ياری كند كسی را كه كلام مرا بشنود و حفظ كند و برساند به كسی كه‏
به او نرسيده است . يا « نصر الله عبدا سمع مقالتی » خداوند خرم كند
زندگی آن كسی را كه اين كار را بكند و بعد فرمود : « رب حامل فقه غير
فقيه ، و رب حامل فقه الی من هو افقه منه » ( 2 ) چه بسيار اشخاص كه‏
فقهی را حمل می‏كنند در حالی كه خودشان فقيه نيستند ، و چه بسيار كسان كه‏
فقهی را منتقل می‏كنند به كسانی كه آنها از خودشان فقيه‏ترند .
" فقه " در اصطلاح اولی دينی ، يعنی يك حقيقت دينی و يك حكمت دينی‏
كه نيازمند به تعمق و تفكر است . مقصود در اينجا حقايق و كلماتی است كه‏
مردم از خود آن حضرت می‏شنوند . می‏فرمايد بسيار اشخاص كه اين كلمات و
اين حقايق را از من می‏شنوند و حفظ می‏كنند خودشان اهل

پاورقی :
1 - امالی مفيد ، مجلس 23 ، ص . 186
2 - فروع كافی ، ج 5 ص . 293

203