کتابخانه الکترونيکي انهار

قسمت قضاء غير از قسمت احتساب بوده است .
اصطلاح حسبه و احتساب در مورد امر به معروف و نهی از منكر يك اصطلاح‏
مستحدثی است كه از همان زمانهائی كه دائره احتساب در حكومت اسلامی به‏
وجود آمد اين كلمه هم به معنای امر به معروف و نهی از منكر استعمال شد و
الا در قرآن يا اخبار نبوی ( ص ) يا روايات ائمه اطهار ( ع ) اين كلمه‏
در مورد امر به معروف و نهی از منكر استعمال نشده . نه در اخبار و
روايات شيعه اين كلمه به اين معنی ديده می‏شود و نه در اخبار و روايات‏
اهل تسنن .
در دوره‏های بعد كه اين كلمه در اجتماع اسلامی برای خود جا پيدا كرد
تدريجا در اصطلاح فقهاء و علماء هم راه پيدا كرد و بعضی باب امر به‏
معروف و نهی از منكررا " باب الحسبه " ناميدند . در ميان علماء شيعه‏
آن مقداری كه من ديده و اطلاع دارم ، از فقهاء ، شهيد اول محمد بن مكی‏
است كه در كتاب " دروس " رسما تحت عنوان كتاب الحسبه از امر به‏
معروف و نهی از منكر نام می‏برد ، و از محدثين ، مرحوم فيض كاشانی است‏
در كتاب " وافی " . ولی مرحوم فيض حسبه را تعميم داده به طوری كه‏
شامل كتاب جهاد و امر به معروف و نهی از منكر و كتاب حدود می‏شود .
صاحب " مجمع البحرين " هم با اينكه تنها درصدد تفسير و شرح لغاتی است‏
كه در قرآن كريم يا احاديث آمده است و همان‏طوری كه عرض كردم در قرآن‏
كريم و حديث اين ماده به معنی امر به معروف و نهی از منكر نيامده ، در
عين حال به ملاحظه اينكه در عصر صاحب " مجمع البحرين " اين ماده به اين‏
معنی استعمال می‏شده ، می‏گويد : " الحسبة هو الامر بالمعروف و النهی عن‏
المنكر " .