میگويند تعبديات . ما میتوانيم آن نوع كارها را مسؤوليت شكل و قالببناميم . مثلا نماز دستوری است كه مقدمات و مقارنات معين دارد ، شرائطو اجزائی دارد ، موانع و قواطعی دارد . دستور اينست كه ما نماز را هميشهبا همين قالب و شكل انجام دهيم . تعبدی محض است . البته اين كار بااين شكل به خاطر نتيجهای است ، بلكه نتائجی برايش هست : « ان الصلوهتنهی عن الفحشاء و المنكر » ( 1 ) . اما ما فقط مسؤول مقدمه اين نتيجههستيم ، نه مسؤول خود نتيجه . اگر آن مقدمه را بطور صحيح و كامل كه تعيينشده و دستور رسيده انجام دهيم ، نتيجه خود به خود دنبالش هست .نوع ديگر از مسؤوليت هست كه ما آنرا مسؤوليت نتيجه میناميم ، يعنینتيجه را به عهده انسان میگذارد و میگويد من فلان نتيجه را میخواهم ، واما اينكه آن نتيجه با چه وسيله و چه مقدمه و با چه شرائط و در چه قالبیانجام داده شود ؟ با هر وسيلهای كه بهتر است . يك وسيله ثابت ويكنواخت و قابل تعيين و اندازهگيری ندارد . در هر موردی و در هر زمانیآن وسيله فرق میكند . مثالی عرض میكنم : شما فرضا يك گرفتاری داريد . مثلا يكی از كسان شمادر زندان است . يك وقت هست كه از يك نفر يك كار معين را در مورداين گرفتاری میخواهيد . مثلا نامهای را به او میدهيد و میگوئيد نامه را سرفلان ساعت به فلان شخص برسان . البته اين نامه به منظور يك نتيجه نوشتهشده ، اما طرف فقط مسؤول رساندن نامه است . پاورقی : 1 - سوره عنكبوت ، آيه 45 : [ به درستی كه نماز ( انسان را ) ازكارهای زشت و ناپسند باز میدارد ] . |
