علی ( ع ) انسان كامل است ، برای اينكه " همه ارزشهای انسانی " ، "
در حد اعلی " و به طور " هماهنگ " در او رشد كرده است ، يعنی هر سه‏
شرط [ مذكور ] را داراست .
مسئله هماهنگی را بايد يك مقدار توضيح دهم . جزر و مد دريا را ديده‏ايد
و يا حداقل شنيده ايد . دريا دائما در حال جزر و مد است ( 1 ) ، گاهی از
اين طرف و گاهی از آن طرف كشيده می‏شود و دائما خروشان است . روح انسان‏
و به تبع آن ، جامعه انسانی ، اين حالت جزر و مدی را كه در دريا هست‏
داراست . روح انسان دائما در حال جزر و مد است ، از اين طرف و آن طرف‏
كشيده می‏شود . جامعه‏ها نيز گاهی به اين طرف و آن طرف كشيده می‏شوند .
البته منشأ كشيده شدن جامعه‏ها ممكن است افراد يا جريانهای ديگری باشد
ولی اين قضيه هست .
حتی ارزشهای انسانی انسان هم همينطور است ( 2 ) يعنی شما افرادی را
می‏بينيد كه واقعا گرايششان گرايش انسانی است ، اما گاهی در جهت يك‏
گرايش از گرايشهای انسانی ، " مد " پيدا می‏كنند و كشيده می‏شوند ، به‏
طوری كه همه ارزشهای ديگر فراموش می‏شود . اينها مثل همان آدمی می‏شوند كه‏
فقط گوش يا بينی يا دستش رشد كرده است .
اين يك نكته‏ای است كه غالبا جامعه‏ها از راه گرايش

پاورقی :
. 1 می‏گويند و از قديم هم اين مطلب را كشف كرده بودند كه جاذبه ماه‏
بر جزر و مد درياها تأثير دارد .
. 2 ما فعلا به آن كششهای خاكی و حيوانی كاری نداريم .

43