انسان خودش نفهمد و لهذا می‏گويد من هرگز نفس خودم را تبرئه نمی‏كنم ، و
خصلت مؤمن اين است كه هيچگاه به نفس خود از نظر شرارت نكردن اعتماد
نمی‏كند .
بنابراين اسلام هم ، جهاد با نفس را تأييد می‏كند و اصلا كلمه " جهاد
نفس " مال خود اسلام است . كلمه جهاد با نفس آنجا [ گفته شد ] كه‏
گروهی از صحابه از غزوه‏ای مراجعت كردند ( 1 ) و به طور دسته جمعی خدمت‏
حضرت رسيدند . ببينيد پيغمبر چقدر فرصت شناس است و می‏داند در كجا چه‏
سخنی را بگويد . مردمی سرباز و غازی ( 2 ) هستند كه از جنگ برگشته‏اند ،
پيغمبر می‏خواهد به آنها آفرين بگويد ، همينجا بزرگترين درس اخلاق را به‏
آنها می‏دهد ، می‏فرمايد : " « مرحبا بقوم قضوا الجهاد الاصغر و بقی عليهم‏
الجهاد الاكبر » " آفرين ! آفرين بر مردمی كه از نبرد كوچك بازگشته‏اند و
نبرد بزرگ بر آنها باقی مانده است . عرض كردند : يا رسول الله و ما
الجهاد الاكبر ؟ نبرد بزرگ چيست ؟ فرمود : « جهاد النفس » ( 3 ) مجاهده‏
با نفس اماره از جهاد با انسان ديگر بزرگتر است . پس جهاد با نفس را
هم اسلام گفته است. تا اينجا مطالب مكتب عرفان در اين باره درست است.
ولی ما در اين مكتب كه اسمش را مكتب عرفان و تصوف می‏گذاريم در
مرحله جهاد با نفس و مبارزه با خودخواهی و خودپرستی و درهم كوبيدن "
خود " ، گاهی به جائی می‏رسيم كه

پاورقی :
. 1 شايد هم پيغمبر اكرم به استقبالشان رفته بودند .
. 2 [ به معنای جنگجو ] .
. 3 وسائل ، ج 11 ، ص . 122

227