افاضی " می‏گويند يعنی علمی كه از درون می‏جوشد قبول دارد . ضمن اينكه علم‏
عقلی را هم قبول دارد و به سوی آن دعوت می‏كند ، اين علم را هم قبول دارد
. به موسی می‏فرمايد : ما يك بنده‏ای داريم ، نزد او می‏روی و از او علم‏
می‏آموزی : « علمناه من لدنا علما »( 1 ) ما به آن بنده ، از نزد خودمان‏
علم داديم يعنی او علمش را از يك بشر نياموخته از درون و باطنش ، علمی‏
جوشانده‏ايم ( 2 ) .
حافظ با آن زبان رمزی شيرين خود ، همين حديث را معنی می‏كند . می‏گويد :

سحرگه رهروی در سرزمينی

همی گفت اين معما با قرينی

كه ای صوفی شراب آنگه شود صاف

كه در شيشه بماند اربعينی

باز پيغمبر ( ص ) فرمود : " « لولا ان الشياطين يحومون حول قلوب‏
بنی‏ادم لنظروا الی ملكوت السموات » " ( 3 ) اگر نه اين است كه شياطين‏
گرد دلهای فرزندان آدم حركت می‏كنند و غبار و تاريكی ايجاد می‏كنند ،
بنی‏آدم می‏توانست با چشم دل ، ملكوت را مشاهده كند . اين حديثی است كه‏
در برخی كتب خود ما مثل جامع السعادات آمده است . همچنين فرمود :
« لولا تكثير فی كلامكم ، و تمريج فی قلوبكم ، لرايتم ما اری ، و لسمعتم ما
اسمع » اگر نبود پر حرفيها و حرفهای اضافی شما اين زبان خيلی به انسان‏
ضرر می‏زند و اگر نبود تمريج ( 4 ) در دل

پاورقی :
. 1 سوره كهف ، آيه . 65
. 2 كلمه علم لدنی هم كه می‏گويند ، از همين آيه قرآن اقتباس شده است.
. 3 محجةالبيضاء ، ج 2 ، ص . 125
. 4 " مرج " يعنی چمن .

179