فهرست مطالب
متن خطبه بيست و يكم 3
ترجمه خطبه بيست و يكم اين خطبه سخنى است جامع موعظه و حكمت 3
تفسير عمومى خطبه بيست و يكم 4
فان الغاية امامكم 4
چه بخواهيم چه نخواهيم چه بدانيم چه ندانيم رو به هدف نهائى پيش ميرويم 4
توضيح اصول كلى موجوديت جهان هستى 6
پىآمد ناديده گرفتن دريافتها از جهان هستى يكم تا چهاردهم 7 6
و ان ورائكم الساعة تحدوكم 8
واقعيت روز مشاهده نتايج حيات چنان محقق و حتمى است كه گوئى مانند يك
عامل موجود دنبال شما افتاده و شما را به ورود در آن صحنه ميراند 8
تخففوا تلحقوا فانما ينتظر باولكم اخركم 10
خاصيت اساسى روان آدمى پرواز سريع به هدف اعلاى زندگى است
پر و بال اين مرغ ابد پرواز را نبنديد 11
متن خطبه بيست و دوم 13
ترجمه خطبه بيست و دوم 15
هنگاميكه خبر بيعت شكنان به او رسيد فرمود توبيخ بيعت شكنان 15
خون عثمان 15
تهديد به جنگ 15
تفسير عمومى خطبه بيست و دوم 16
الا و ان الشيطان قد ذمر حزبه و استجلب جلبه 17
شيطان و حزب او 17
[ 294 ]
آنانكه دور اين شياطين جمع ميشوند 18
ليعود الجور الى اوطانه و يرجع الباطل الى نصابه 18
تلاش اينان براى برگرداندن ستم و انحرافات به جامعه است 18
و اللّه ما انكروا على منكر و لا جعلوا بينى و بينهم نصفا 21
موقعيتى كه امير المؤمنين عليه السلام در حادثه عثمان براى خود انتخاب كرده بود 21
سخن على ( ع ) درباره قتل عثمان 24 21
خون عثمان 24
و انهم ليطلبون حقا هم تركوه و دماهم سفكوه 24
آنجا كه پيمان شكنان انداختن جرمى بگردن انسان مبرا را وسيلهاى براى
ارتكاب جرمى ديگر قرار ميدهند 25
فلئن كنت شريكهم فيه فان لهم نصيبهم منه و لئن كانو اولوه دونى
فما التبعة الا عندهم و ان اعظم حجتهم لعلى انفسهم 26
شما اين مسئله را پيش مىكشيد كه من بايد پاسدار خانه عثمان باشم و چون نبودهام شريك خون اويم 26
يرتضعون اما قد فطمت و يحيون بدعة قد اميتت 27
داستان پيمان شكنان چه ريشههائى داشته است ؟ 27
يا خيبة الداعى من دعا و الى من اجيب 28
دعوت كننده كيست ؟ و دعوت به چه مىكند ؟ 28
و انى لراض بحجة اللّه عليهم و علمه فيهم 29
اولين و آخرين آرامشى كه حق طلبان در برابر باطل گرايان زورگو دارند 30
تهديد به جنگ 31
فان ابوا اعطيتهم حد السيف و كفى به شافيا من الباطل و ناصرا للحق و من العجب بعثهم الى ان ابرز للطعان و ان اصبر للجلاد 31
دو گروه متضاد كه يكديگر را به مرز زندگى و مرگ دعوت مىكنند 32
شمشير در دست انسان شناسان انسان محور 33
شمشير در دست انسان شناسان خود محور 33
نقل قطعهاى از هوگو 33
هبلتهم الهبول ، قد كنت ما اهدد للحرب و لا ارهب بالضرب
و انى لعلى يقين من ربى و غير شبهة من دينى 37
آن كس از تهديد به جنگ مىهراسد كه از مرگ ميترسد 37
[ 295 ]
نظرياتى از على ( ع ) درباره انسان مرگ پروردگار جهان هستى 40 38
متن خطبه بيست و سوم 41
ترجمه خطبه بيست و سوم شامل تهذيب فقرا و تاديب اغنياء 42
تهذيب فقرا 42
تأديب اغنياء 43
تفسير عمومى خطبه بيست و سوم 45
فان الامر ينزل من السماء الى الارض كقطرات المطر الى كل
نفس بما قسم لها من زيادة او نقصان 45
اختلاف مردم در بهره بردارى از مواد معيشت و امتيازات 45
مسائلى درباره تفاوت عدالت و تساوى 46
مسئله يكم دوم سوم 48 46
فان راى احدكم لاخيه غفيرة فى اهل او مال او نفس فلا تكونن له فتنة 48
موقعيت انسانها در برابر امتيازات قانونى و غير قانونى كه نصيب بعضى
از افراد مىشود 48
توضيح امتيازات طبيعى ، يكم 49
توضيح ابعاد برتريها يكم دوم 49
توضيح امتيازات طبيعى دوم 50
فان المرء المسلم ما لم يغش دنائة تظهر فيخشع لها اذا ذكرت
و يغرى بها لئام الناس ، كان كالفالج الياسر الذى ينتظر
اول فوزة من قداحه توجب له المغنم و يرفع بها عنه المغرم 52
اگر تن به پستىها ندهيد بهر حال برنده خواهيد بود 52
و كذالك المرء المسلم البرى من الخيانة ينتظر من اللّه احدى الحسنيين :
اما داعى اللّه فما عند اللّه خير له ، و اما رزق اللّه فاذا هو
ذو اهل و مال و معه دينه و حسبه 54
احدى الحسنيين شعار الهى اسلام 54
معناى احدى الحسنيين يكم دوم 55
توضيحاتى درباره سعادتمندى يكم دوم سوم 60 55
توضيح دو گانه نيايش از ديد مولوى 59
و ان المال و البنين حرث الدنيا و العمل الصالح حرث الاخرة
[ 296 ]
و قد يجمعها تعالى لاقوام 60
مختص اساسى مال و فرزندان و عمل صالح 61
تقسيم موقعيتها بعد يكم بعد دوم 62 61
فاحذرو اللّه ما حذركم من نفسه و اخشوه خشية ليست بتعذير 62
تقوى و ترس و هراس و بر حذر بودن از خدا يعنى چه ؟ 63
و اعملوا فى غير رياء و لا سمعة فانه من يعمل لغير اللّه يكله اللّه لمن عمل له 66
با رياكارى و شهرت پرستى اعمال خود را تباه نسازيم 67
آيات مربوط به مسائل بالا و نقل روايات 72 69
اين است منطقىترين پاسخ 73
نسئل اللّه منازل الشهداء و معايشة السعداء و مرافقة الانبياء 73
مسير كاروان حق و حقيقت رو به منزلگه نهائى شهيدان و سعادتمندان ابدى
و پيامبران الهى است 73
آيات يازده تا هجدهم سوره بقره 76
تحليلى در آيات فوق 79 77
تأديب اغنياء 79
ايها الناس انه لا يستغنى الرجل و ان كان ذامال عن عترته و دفاعهم
عنه بايديهم و السنتهم ، و هم اعظم الناس حيطة ورائه و المهم لشعثة
و اعطفهم عليه عند نازلة اذا نزلت به 79
دودمان و خويشاوندان ، ديدگاه يكم دوم 81 80
و لسان الصدق يجعله اللّه للمرء فى الناس خير له من مال يرثه غيره 81
فايده زبان راستين كه در جامعه منعكس مىگردد بهتر از مالى است كه
بىاختيار در دست وراث قرار مىگيرد 81
توضيح مال ، يكم دوم 82
الا لا يعدلن احدكم عن القرابة يرى بها الخصاصة ان يسدها بالذى
لا يزيده ان امسكه و لا ينقصه ان اهلكه و من يقبض يده عن عشيرته فانما
تقبض منه عنهم يد واحدة و تقبض منهم ايد كثيرة و من تلن حاشيته يستدم
من قومه المودة 84 83
ذكر رواياتى درباره خويشان و وابستگان 84
خواص نيكى بر خويشاوندان 85
يكم تصفيه دوم نمو و افزايش مال سوم برطرف شدن گرفتارى
[ 297 ]
چهارم آسان شدن حساب پنجم به تأخير افتادن مرگ آبادى محيط زيست 88 85
متن خطبه بيست و چهارم 91
ترجمه خطبه بيست و چهارم در جهاد اطاعت خداوند وصول به كمال 91
تفسير عمومى خطبه بيست و چهارم 92
و لعمرى ما على من قتال من خالف الحق و خابط الغى من ادهان و لا ايهان 92
جهاد در راه خدا با تصنع و سستى ناسازگار است 92
فاتقو اللّه عباد اللّه و فروا الى اللّه من اللّه 93
از خدا بسوى خدا 94
و امضوا فى الذى نهجه لكم و قوموا بما عصبه بكم فعلى ضامن
لفلجكم آجلا ان لم تمنحوه عاجلا 95
راهى را پيش بگيريم كه آفريننده راه و مقصد معين كرده است 95
توضيحى درباره عقل نظرى 97 96
توضيحاتى در مورد ارائه راه از نظر قرآن 98
يكم سبيل ، آيات گروه يكم 99
گروه دوم كفر و انحراف . گروه سوم مسير حكمت . گروه چهارم 100 99
گروه پنجم . مقصد حيات معقول يك راه بيشتر ندارد 103 101
قيام فرد و جامعه بايد روبآن هدف و با آن عوامل باشد كه مربوط
به آن فرد و جامعه است 103
معناى قيام يكم تا هفتم 105 104
فعلى ضامن لفلجكم آجلا ان لم تمنحوه عاجلا 105
قيام براى خدا با شرايط فوق بهر حال پيروز است 106
متن خطبه بيست و پنجم 107
ترجمه خطبه بيست و پنجم هنگامى فرموده كه دو والى آن حضرت
محل مأموريت خود را ترك كرده بودند و ياران معاويه بر شهرها مسلط شده بودند 109
تفسير عمومى خطبه بيست و پنجم 111
ما هى الا الكوفة اقبضها و ابسطها ان لم تكونى الا انت تهب
اعاصيرك فقبحك اللّه 111
چه كند رهبر جامعهاى كه همواره بادهاى آراء و عقايد متضاد و گوناگون
[ 298 ]
در جو آن وزيدن مىگيرد 111
اجتماع و تشكل برنده است و جدائى و گسيختگى بازنده 117
نظريه على ( ع ) در تشكل اجتماعى . يكم تا چهارم 119 118
فلو ائتمنت احدكم على قعب لخشيت ان يذهب بعلاقته 119
رهبرى بزرگترين انسان در جامعهايكه شخصيت افرادش با يك كاسه
چوبين معامله مىشود 119
اللهم انى قد مللتهم و ملونى و سئمتهم و سئمونى فابدلنى بهم
خيرا منهم و ابدلهم بىشرا منى . اللهم مث قلوبهم كما يماث الملح فى الماء 120
همه سطوح روانى رهبر رهبران ميشورد 121
جواب يك سؤال مقدر 124
اما و اللّه لوددت ان لى بكم الف فارس من بين فراس بن غنم 126
يك هزار سوار كه مطيع رهبر است ، بهتر است از صدها هزار سپاهى
كه هر يك از افرادش در خود رائى غوطهور است 127
متن خطبه بيست و ششم 129
ترجمه خطبه بيست و ششم وضع عرب پيش از بعثت 130
بيان حال خود پيش از بيعت 130
معاويه كيست و چه كرده ؟ عمرو عاص كيست و چه كرده ؟ 131
معرفى معاويه و خاندان و اعمال او 138 131
معرفى عمروعاص و كارهاى او 145 139
تفسير عمومى خطبه بيست و ششم 147
ان اللّه بعث محمدا صلى اللّه عليه و آله و سلم نذيرا للعالمين و امينا
على التنزيل و انتم معشر العرب على شر دين و فى شر دار . منيخون
بين حجارة خشن و حيات صم ، تشربون الكدر و تاكلون الجشب ،
و تسفكون دمائكم و تقطعون ارحامكم ، الاصنام منصوبة و الآثام بكم معصوبة 147
محمد صلى اللّه عليه و آله تبليغ كننده رسالت الهى با كمال امانت 147
آياتى از قرآن مجيد درباره عمومى بودن رسالت پيامبر بر همه جهانيان
اين همان رسالت ابراهيم است 149
ذكر آياتى چند بر وحدت متن اصلى اديان آسمانى 155 150
پاسخ باعتراض در مورد خاتميت 155
[ 299 ]
طرح مسائلى در مورد عقل ، يكم دوم 156
و شما طائفه عرب دارى بدترين دين در بدترين جامعه بوديد 157
اصول تمدنها 157
تعريف تمدن 158
تفاوت بين تمدن و فرهنگ يكم دوم سوم 159
عموميت عناصر تمدن يكم تا پنجم 161 160
تعريف تمدن از دو ديدگاه مختلف ، يكم دوم 162 162
نقل مطالبى از كتاب هشت گناه بزرگ انسان متمدن 166 163
علت اساسى سقوط تمدنها 166
علت سقوط تمدنها از ديدگاه قرآن 167
توضيح مفاهيمى از ظلم 168
مبانى شناخت اصول فلسفى تمدن شناسى 169
بازيگرى و تماشاگرى ما در شناخت و تفسير و تحليل تمدنها 169
توضيح جمله ما در نمايشنامه بزرگ وجود هم بازيگريم هم تماشاگر 170
توضيح عوامل بازيگرىها ، يكم دوم 173 172
راه از بين بردن يا تقليل بازيگرى ناشى از جبر طبيعت 174
اصول مشترك در شناخت پىريزى تمدنها ، نوع اول غير مشروط : خود خواهى حيات 176
تعديل خودخواهىها بر اساس جبر تكنولوژى ناآگاه از عناصر تمدن واقعى نيست 180
خودشكنى يا تعديل خود خواهى بر اساس جبر تكنولوژى
يا زير بناى قدرت پرستى ماكياولى 182
هشت گناه انسان متمدن از نظر لورنتس 183
پنج گناه ديگر اضافه بر گناهان مزبور 184
يا خودخواهى را بكلى طرد كنيد يا فلسفه ماكياولى را بپذيريد 184
توضيح خلاصهاى از فلسفه ماكياولى : يكم تا هشتم 186 185
تحليل و انتقاد از تفكرات سياسى ماكياولى 187
مسئله يكم : هدف او از فلسفه خويش 187
نتيجهگيرى ماكياولى از اصل تمركز ، يكم دوم 189
مسئله دوم مرام كلى بدبينى و طرفدارى از ظلم و حكومت مطلقه نامحدود 191
موضوع دوم طرفدارى از ظلم و استبداد 193
موضوع سوم حكومت مطلقه نامحدود 194
[ 300 ]
مسئله سوم انسان موجودى است سياسى 195
موضوع يكم دوم 196
مسئله چهارم زمامدار و فن زمامدارى 197
مسئله پنجم و ششم اخلاق مذهب حقوق در دست زمامدار 198
انتقاد از توجيه كنندگان مكتب ماكياولى 199
نقد نظريات هوگو درباره ماكياولى 206 201
قضاوت سانتهيلر درباره ماكياولى 207
هدفگيرى نابخردانه ماكياولى از قانون هدف وسيله را توجيه مىكند
را در ذهن او مختل ساخته 210
كدامين هدف كدامين وسيله را توجيه مىكند ؟ 211
قدرت بعنوان عامل سازنده 213
تعليم و تربيتهاى انسان ساز بايد دو كار اساسى انجام بدهند 214
اصل دوم غير مشروط اقتصاد 218
اصل سوم غير مشروط آزادى و اختيار 220
آزادى وسيلهاى است براى بدست آوردن كمال 223
توضيح و تفكيك سه موضوع از يكديگر : يكم رهائى دوم آزادى 223
سوم اختيار 225
اصل چهارم غير مشروط ايستائى يك تمدن آغاز رجوع به قهقرا 227
اصل پنجم غير مشروط قانون عليت 228
طرح و پاسخ سؤالى چند 233 230
آيا با ملاحظات فوق ميتوانيد قانون عليت را در جوامع و تمدنها در همه
موارد بحساب بياوريد 233
توضيح عموميت قانون عليت يكم تا پنجم 239 233
بحثى در اصول فلسفى مشروط در تمدن شناسى 241
ارتباط تمدنها و تأثير و تأثر آنها از يكديگر 245
توضيح سه نظريه مهم 246 245
بررسى نظريه سوم 246
توصيفى در حال امير المؤمنين پيش از بيعت 250
فنظرت فاذا ليس لى معين الا اهل بيتى فضننت بهم عن الموت و اغضنيت
[ 301 ]
على القذى و شربت على الشجا و صبرت على اخذ الكظم و على امر من طعم العلقم 250
تنها دودمانم آماده دفاع از حق من بودند 250
و لم يبايع حتى شرط ان يؤتيه على البيعة ثمنا فلا ظفرت يد البائع
و خزيت امانة المبتاع 251
يك معامله خسارت بار : شخصيت در برابر تورم خود طبيعى 251
فخذوا للحرب اهبتها و اعدوا لها عدتها فقد شب لظاها و علا سناها و استشعروا الصبر فانه ادعى الى النصر 253
متن خطبه بيست و هفتم 257 255
ترجمه خطبه بيست و هفتم در موقع هجوم لشگر معاويه بانبار
و تحريك مردم به جهاد و فضيلت آن 258
فضيلت جهاد 258
تحريك مردم بر جهاد 258
دلتنگى از سستى مردم 259
تفسير عمومى خطبه بيست و هفتم 261
اما بعد فان الجهاد باب من ابواب الجنة فتحه اللّه لخاصة اوليائه 261
جهاد چيست و چه ارزشى دارد ؟ 261
ماهيت جهاد و اوصاف مجاهدين 263
يكم دوم سوم چهارم پنجم ششم هفتم هشتم نهم 268 264
مقدمهاى بر شناخت و ارزيابى تحولات 269
آيا دين اسلام با شمشير پيش رفته است ؟ 273
توضيحات يكم تا پنجم 275 273
هدف كلى از جهاد فى سبيل اللّه 276
آياتى در تبيين مسأله جهاد 277
تنظيم مسائل اقتصادى 278
2 دفاع از وطن 278
3 جهاد فى سبيل اللّه 279
4 ميراث 5 حكمت و پند 6 انبوه ساختن مال ضد سبيل اللّه 280
نقل جملاتى از حسين بن على ( ع ) و يارانش در مسير و ورود
[ 302 ]
بكربلا . 284 282
نقل جملاتى از ياران حسين بن على ( ع ) در شب عاشورا 286 75
انواع جهاد و شهيد 287
عنصر هدف 288
[ 303 ]
