نظريه دوم در مقابل نظريه يكم است كه ميگويد : هيچ يك از تمدنها تحت تأثير ديگرى قرار نگرفته ،
و در جوامع مختلف و در دورانهايى كه با يكديگر فاصله داشتهاند ، به وجود آمدهاند ، مخصوصا با نظر به نبودن
[ 246 ]
وسائل نقليه در ما قبل تمدن كنونى و اختلاف نمودها و فعاليتهائى كه با يكديگر دارند .