مسئله يكم
جملهاى را كه امير المؤمنين عليه السّلام در اين خطبه درباره اختلاف انسانها در قسمت معاش فرموده است مفاد آن آيه است كه ميگويد :
نَحْنُ قَسَمْنا بَيْنَهُمْ مَعيشَتَهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا 1 ( مائيم كه معيشت آنان را در زندگانى دنيوى ميان آنان تقسيم كرديم ) اين قسمت الهى كه قطعا از روى عدالت و حكمت است ، غير از اختلاف در بهره بردارى از مواد معيشت و امتيازات قابل توجه بر مبناى چپاول و استثمار است كه متاسفانه سر تا سر تاريخ بشرى را فرا گرفته است . چپاول و استثمار دسترنج ديگران و تعدى بر قسمت آنان كه معلول فعاليتهاى فكرى و عضلانى آنان ميباشد ، ضد قضا و قدر و مبارزه با عدالت و حكمت خداوندى است . همين امير المؤمنين ( ع ) كه جمله فوق را فرموده است ، اين جمله را هم در سخنان خود تاكيد كرده است كه « ما رأيت نعمة موفورة الاّ و الى جانبها حقّ مضيّع » ( من در هيچ جا نعمت فراوانى نديدم مگر اينكه در جنب آن حقى ضايع شده وجود داشت ) و هم اين بزرگوار است كه ميفرمايد من بارها از رسول اكرم ( ص ) شنيدم
-----------
( 1 ) الزخرف آيه 32
[ 47 ]
كه ميفرمود :
لن تقدّس امّة لم يؤخذ حقّ ضعيفها من قويّها غير متعتع ( پاكيزه و مبارك نخواهد بود امتى كه حق ناتوان آن از نيرومندش بدون نقص گرفته نشود ) همين قرآن كه تقسيم معيشت را فرموده است در آيهاى ديگر ميفرمايد وَ الَّذينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لا يُنْفِقُونَها في سَبيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ اَليمٍ 1 ( كسانيكه طلا و نقره را متراكم و راكد ميسازند و آن را در راه خدا انقاق نميكنند ، آنان را به عذابى دردناك تهديد كن ) و همين قرآن است كه ميگويد :
« ما اَفاءَ اللَّهُ عَلى رَسُولِهِ مِنْ اَهْلِ الْقُرى فَلِلَّهِ وَ لِلْرَّسُولِ وَ لِذِى الْقُرْبى وَ الْيَتامَى وَ الْمَساكينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ كَيْلا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ اْلاَغْنِياءِ مِنْكُمْ . . . 2 ( آنچه را كه خداوند از اهل آبادىها به پيامبرش برگردانده است ، بايد در راه خدا و رسولش و عترت و ايتام و بينوايان و در راه ماندگان صرف شود ،
تا مال مزبور در ميان اغنياى شما بجريان نيفتد . )
