مكلفيد و حقوقی برعهده شما هست حتی نسبت به چارپايان و نسبت به زمين .نه تنها در برابر خدا و مردم مسؤوليد . بلكه درباره حيوانات و زمينها هممسؤوليد . خيال نكنيد كه اين حيوان باركش شما بدليل اينكه ملك شماستهر طور رفتاری كه بخواهيد میتوانيد بكنيد ، هر اندازه بار و لو فوق قدرتآن حيوان میتوانيد پشتش بگذاريد ، اگر خواستيد علوفه بدهيد و اگرنخواستيد ندهيد ، تشنه ماند ماند ، گرسنه ماند ماند ، زخم شد شد ، شماهيچ مسؤول سير كردن و آب دادن و حفظ سلامت آن حيوان نيستيد . خير اينطور نيست . ديگر اينكه شما مسؤول اين زمينها هستيد كه آنها را ويرا ننگذاريد و آباد كنيد . خداوند متعال آبادی آن را از شما خواسته .باز علی ( ع ) در فرمان معروف مالك اشتر ، عنوان كلی كه به فرمان خودمیدهد اين است : " « هذا ما أمر به عبدالله علی أميرالمؤمنين مالك بن الحارث اعشترفی عهدهإليه حين ولاه مصر جباية خراجها ، و جهاد عدوها ، و استصلاح أهلها ،و عماره بلادها » " ( 1 ) يعنی اين دستوری است كه بنده خدا علی اميرمؤمنان برای مالك بن حارثمعروف به اشتر مینويسد ، هنگامی كه استانداری مصر را به او میدهد كه درآنجا خراج و ماليات را جمع كند ، امنيت ايجاد ، و دشمنان مصر را سركوبكند و مردم مصر را از لحاظ تربيت و اخلاق و غيره به صلاح آورد ، و ديگراينكه سرزمينهای آنجا را آباد كند . پاورقی : . 1 نهج البلاغة ، نامه . 53 |