روا و ناروا . اين است معنی آن جمله كه در تعريف عدالت گفتهاند : "العدالة إعطاء كل ذی حق حقه " ( عدالت اين است كه حق و هر ذی حقی بهخودش برسد ) . اين است معنی كلام أميرالمؤمنين سلام الله عليه كه فرمود :" « العدل يضع الامور مواضعها » " ( 1 ) ( عدل هر چيزی را در جای خود ومحل خود قرار میدهد ) . نفرمود عدل همه را در يك حد و يك درجه و يكصف قرار میدهد . عدالت اين است كه در شؤون اجتماعی و در راه استفادهاز حقوق اجتماعی ، شرايط دقيق يك مسابقه كامل نسبت به همه مزايایاجتماعی فراهم شود و طبق يك مسابقه عمل شود . معنی مساوات و به يك چشمديدن و همه را برابر در نظر گرفتن هم اين است كه هيچ ملاحظه شخصی در كارباشند ، از نظر ملاحظات شخصی همه علی السويه باشند ، از نظر ملاحظاتطبقاتی همه علی السويه باشند . پيغمبر اكرم فرمود : " « الناس كأسنان المشط » " ( 2 ) ( مردم مثلدانههای شانه هستند ) و همه باهم برابرند ، يا فرمود : " « إن ربكم واحدوإن أباكم واحد ، كلكم من آدم و آدم من تراب » " ( 3 ) يعنی هيچ ملاحظهشخصی و تبعيض و تفاوت و تقدمی بر غير مبنای فضيلت و تقوا و عمل ولياقت نبايد در كار باشد . اما تقدمهايی مبنی بر فضيلت و تقوا و بر عملبايد باشد ، لهذا بعد از اين جملهها اضافه فرمود : " « و لا فضل لعربیعلی عجمیإلا بالتقوی » " ( 4 ) . قرآن كريم هم در عين اينكه امتيازاترنگ و نژاد و جنس و خون را لغو میكند و میفرمايد : " « إنا خلقناكم منذكر و انثی و جعلناكم شعوبا و قبائل لتعارفوا »" ، پشت پاورقی : . 1 رك : ص 12 و . 13 . 2 تحت العقول ، ص 368 از امام صادق عليه السلام . 3 و . 4 رك : ص . 109 |