داشته باشد و اگر میدانيم كه قطعا بی اثر است واجب نيست . ديگر اينكهاين عمل برای اين است كه يك مصلحتی انجام شود ، پس در جايی بايد صورتبگيرد كه مفسده بالاتری بر آن مترتب نشود . لازمه اين دو شرط ، بصيرت درعمل است . آدمی كه در عمل بصيرت ندارد نمیتواند پيش بينی كند كه آيااثری بر اين كار مترتب هست يا نيست و آيا مفسده بالاتری هست يا نيست؟ اين است كه امر به معروفهای جاهلانه همان طوری كه در حديث آمدهافسادش بيش از اصلاحش است . در مورد ساير تكاليف گفته نشده كه شرطش اين است كه بدانی يا احتمالبدهی اين كار تو فايده دارد ، اگر احتمال فايده میدهی بكن و اگر احتمالنمیدهی نكن ، و حال آنكه در هر تكليفی چنانكه قبلا عرض كردم فايدهای ومصلحتی منظور شده ، زيرا تشخيص آن مصلحتها بر عهده مردم گذاشته نشده .درباره نماز گفته نشده اگر ديدی به حالت مفيد است بخوان و اگر ديدیمفيد نيست نخوان . حتی در روزه هم گفته نشده اگر احتمال میدهی فايدهدارد بگير و اگر احتمال نمیدهی نگير ، در روزه گفته شده اگر ديدی بهحالت مضر است نگير ، همچنين در حج يا زكات يا جهاد اين طور قيدی نشده، اما در باب امر به معروف اين قيد هست كه ببين چه اثری و چه عكسالعملی دارد و آيا كار تو و عمل تو در جهت صلاح اسلام و مسلمين است يا نه؟ در اين تكليف ، هر كسی حق دارد بلكه واجب است كه منطق را و عقل را وبصيرت در عمل را و توجه به فايده را دخالت دهد . اين عمل كه به نام امربه معروف و نهی از منكر خوانده میشود تعبدی محض نيست . |