از پيش خود دستوری وضع كند و به خدا نسبت دهد ، و يا گاهی كارهای زشتیكه فقط موافق شهوات اوست و ميل دارد آن كارها را انجام دهد ، میآيددستورهايی از پيش خود وضع میكند و آنگاه میگويد خدا اين طور دستور داده" « وإذا فعلوا فاحشة قالوا وجدنا عليها آبائنا و الله أمرنا بها قلإنالله لا يأمر بالفحشاء أتقولون علی الله ما لا تعلمون » " ( 1 ) .اين يك پيمان است كه خداوند از بندگان خود گرفته كه تا علم و يقينندارند ، يك چيزی را نگويند كه حكم خدا و امر خدا و از طرف خدا است .پيمان ديگر آنجاست كه میفرمايد : " « بل كذبوا بما لم يحيطوا بعلمه ولما يأتهم تأويله »" ( 1 ) مسائلی كه بر آن مسائل احاطه ندارند ، روح وباطن آن مسائل را درك نكردهاند ، بجای آنكه بگويند ما نمی دانيم ، مانمی فهميم ، فكر ما به آنجا نمی رسد ، از روی غرور و خود پسندی تكذيبمیكنند ، میگويند همچو چيزی نيست . ندانسته و احاطه پيدا نكرده ردمیكنند . شيخ الرئيس ابوعلی سينا دو جمله دارد نزديك به مضمون اين حديث . اوراجع بتصديقهای بی دليل بی مورد میگويد : " من تعود أن يصدق بغير دليلفقد انخلع عن الفطره الانسانية " يعنی آن كس كه عادت كرده بدون دليل هرچه به او گفته می شود قبول كند ، از فطرت انسانيت خارج شده ، نام انساننمی توان بر او نهاد . راجع به انكارهای بی دليل هم میگويد : " كل ما قرع سمعك پاورقی : . 1 هرگاه عملی زشت انجام دهند گويند پدرانمان را همين طور يافتيم كهاين كارها را میكردند و خداوند هم به ما همين طور امر كرده . بیشكخداوند به ارتكاب كارهای زشت فرمان نمی دهد . آيا بر خدا ندانسته افترامیبنديد ؟ ( اعراف ، 28 ) . . 2 يونس ، . 39 |