عطف به ما سبق مشكلات زيادی برای اميرالمؤمنين در خلافت پيش آمد ، علت اساسی مطلباين بود كه عطف به ما سبق میكرد . نمیگفت برگذشتهها صلوات . میگفت بهگذشتهها هم كار دارم ، گذشته است كه سازنده حال و استقبال است ، بر رویپايه خراب و منحرف و فرسوده ، بنايی عالی و محكم نمیتوان ساخت .دنيای گشاده عدالت و دنيای تنگ ظلم بعد فرمود : " « إن فی العدل سعة ، و من ضاق عليه العدل فالجور عليهأضيق » " ( 1 ) عدالت بيش از هر چيز ديگر گنجايش دارد كه همه را راضیكند . يگانه ظرفيت وسيعی كه میتواند همه را در خود جمع كند و زمينهرضايت عموم واقع گردد عدالت است . اگر كسی در اثر انحراف طبيعت و دراثر حرص و آز ، به حق خود و حد خود قانع نباشد و قناعت به حق بر اوفشار بياورد ، جور و ظلم به او بيشتر فشار خواهد آورد . زيرا دو نوع فشار به روح آدمی وارد میشود : يكی فشار و ضغطهای است كهعوامل محيط و اجتماع وارد میآورند ، تنهای است كه ديگری به انسان میزند، ضربه و شلاقی است كه ديگری وارد میآورد ، حبس و زندانی است كه ديگریاو را گرفتار كرده است ، يك نوع ديگر فشارها و ضغطههايی است كه ازداخل روحپاورقی : . 1 نهج البلاغة ، خطبه . 15 |