توجه به ضرورتهاى جنگى در موقع جهاد اهميت حياتى دارد
دستوراتى كه امير المؤمنين عليه السلام در اين خطبه به سپاهيان خود صادر فرمودهاند ، مربوط به ضرورتهاى مقابله با دشمن در ميدان كارزار است و ميتوان از اين دستورات اكيد و ديگر اوامرى كه در موارد ديگر فرمودهاند ،
ملاك همه آنها را بخوبى دريافت . اين ملاك عبارت است از حد اكثر كوشش براى حفظ جان و دفاع از آن در نهايت درجهاى كه ممكن است و شديدترين
[ 92 ]
تلاش براى از پاى درآوردن دشمنى كه از چشمهسار حيات بيرون آمده و خود را از مبدء فياض و حيات بخش گسيخته و تمام كوشش آنرا در درو كردن گلهاى جانهاى حاميان حق صرف ميكند . البته مسلم است كه تأكيد بر موضوعاتى مانند زره و شمشير و غير ذلك نه از آنجهت كه وسائل پيكار در آن وسائل جنگى منحصر است ، بلكه با نظر به ملاكى كه متذكر شديم ، دستورات فوق بر همه دورانها و همه گونه وسائل جنگى كه در قرون پس از صدر اسلام ساخته شدهاند ، تعميم مييابد .
دستورات مورد تأكيد در اين خطبه و ساير موارد بر سه قسمت عمده تقسيم ميگردند :
1 وسائل جنگى و امور طبيعى .
2 فعاليت و مقاومت روانى .
3 دريافت حالات ملكوتى .
جملات شمارههاى 6 و 8 و 9 و 11 و 12 و 13 و 16 و 17 و 22 و 23 و 24 و 28 مربوط به قسمت يكم است و جملات شمارههاى 5 و 6 ( بيك احتمال ) و 10 و 18 مربوط به قسمت دوم و شمارههاى 4 و 14 و 15 و 19 و 25 و 26 و 29 و 30 مربوط به قسمت سوم است . [ 1 ] 14 ، 15 ، 16 ، 17 ، 18 ، 19 و اعلموا أنّكم بعين اللَّه و مع ابن عمّ رسول اللَّه فعاودوا الكرّ و استحيوا من الفرّ فانّه عار فى الأعقاب و نار يوم الحساب ( و بدانيد كه كار شما در ديدگاه خداونديست و شما با پسر عموى پيامبر در حركت و تلاش هستيد . حمله را تكرار و از فرار شرم كنيد ، زيرا فرار از جهاد ، ننگى براى نسلهاى آينده شما و آتشى است در روز حساب ) .
[ 1 ] . شمارهها بر حسب ترجمه آمده است ، يعنى جمله اول خطبه كه « اى گروههاى سپاه مسلمين » است ، شماره 3 منظور شده است .
[ 93 ]
