« ان الله لا يغير ما بقوم حتی يغيروا ما بأنفسهم »( 1 ) .
خدا وضع و حال مردمی را دگرگون نمی‏سازد تا آنها با دست خود و اراده و
تصميم خود آنچه را كه به رفتار و كردار خودشان مربوط است دگرگون سازند .
به عبارت ديگر ، سرنوشت مردم عوض نمی‏شود تا وقتی كه آنچه به نفوس و
روحيه مردم مربوط است وسيله خودشان عوض نشود . اين آيه جبر اقتصادی‏
تاريخ را صريحا نفی می‏كند .
در عين حال ما معيارهايی كه تشخيص داده‏ايم بيان می‏كنيم و منطق اسلام را
با محك اين معيارها نيز می‏سنجيم .

1 استراتژی دعوت

هر مكتب كه پيامی برای جامعه دارد و مردم را به پذيرش آن می‏خواند ،
ناچار از روش و متد ويژه‏ای بهره می‏جويد كه از طرفی با هدفهای اصلی مكتب‏
مربوط می‏شود و از طرف ديگر با نوع بينش آن مكتب درباره ماهيت حركتها
و جنبشهای تاريخ . دعوت يك مكتب يعنی نوعی آگاهی دادن به مردم و فشار
آوردن بر روی اهرمهای خاصی برای به حركت درآوردن آنها . مثلا مكتب‏
انسانيت اگوست كنت كه مدعی نوعی " مذهب علمی " است و جوهر تكامل‏
انسان را در ناحيه ذهنيت او می‏داند و معتقد است انسان در ذهنيت خود دو

پاورقی :
. 1 رعد / . 11

219