اختصاصی به وجود آمد و جامعه منقسم شد به دو طبقه استثمارگر و استثمار
شده ، و اين دو طبقه دو قطب اصلی جامعه را از بدو تاريخ تاكنون تشكيل‏
داده و می‏دهند و همواره ميان اين دو قطب تضاد و كشمكش وجود داشته است‏
. البته معنی دو قطبی شدن جامعه اين نيست كه همه گروه‏ها منحصرا يا
استثمارگرند يا استثمار شده ، احيانا ممكن است گروههايی باشند نه‏
استثمارگر و نه استثمار شده . مقصود اين است كه گروه‏های مؤثر در سرنوشت‏
جامعه اين دو گروه‏اند كه دو قطب اصلی را تشكيل می‏دهند . ساير گروهها از
يكی از اين دو گروه اصلی پيروی می‏كنند .
در كتاب تجديد نظر طلبی از ماركس تا مائو می‏نويسد :
" در نزد ماركس و انگلس دو الگوی مختلف از تقسيم جامعه به طبقات و
پيكار آنها می‏يابيم : يكی دو قطبی و ديگری چندقطبی . تعريف طبقه از اين‏
دو الگو متفاوت است . در الگوی اول طبقه مجازی است ( 1 ) . و در دومی‏
واقعی است . ضوابط پيدايش طبقه هم متفاوت است . انگلس در مقدمه جنگ‏
كشاورزان آلمان می‏كوشد اين دو الگو را با هم آشتی دهد و يك الگوی‏
متجانس از آنها بسازد . او در جامعه طبقات متعدد و در درون هر يك از
طبقات دسته‏های گوناگونی را تشخيص می‏دهد ، لكن به عقيده وی فقط دو طبقه‏
می‏توانند يك رسالت تاريخی قطعی را انجام دهند : بورژوازی و پرولتاريا .
زيرا آنها قطبهای حقيقتا متضاد جامعه را تشكيل می‏دهند " ( 2 ) .

پاورقی :
. 1 مقصود از طبقه واقعی گروهی است كه زندگی اقتصادی مشترك و درد
مشترك دارند ، اما طبقه مجازی يعنی گروه‏هايی با زندگيهای ناهمسان ، كه‏
در عين حال از يك ايدئولوژی پيروی می‏كنند .
. 2 تجديد نظرطلبی از ماركس تا مائو ، ص . 345

131