اعتماد است يا نه ؟ اگر قابل اعتماد نباشد هرگونه تحقيق علمی دربارهقوانين حاكم بر جامعهها در گذشته ، پوچ و بیمورد است . . 2 فرضا تاريخ نقلی قابل اعتماد باشد و فرضا برای جامعه طبيعت وشخصيت مستقل از افراد قائل بشويم ، استنباط قوانين و قواعد كلی از وقايعو حوادث تاريخی موقوف به اين است كه قانون " عليت " و " جبر علی ومعلولی " در حوزه مسائل انسانی يعنی مسائل وابسته به اراده و اختيارانسان ، و از آن جمله حوادث تاريخی ، حكمفرما باشد والا قابل تعميم وكليت نيست و تحت قاعده و ضابطه درنمیآيد . آيا قانون عليت بر تاريخحكمفرماست ، و اگر حكمفرماست تكليف آزادی و اختيار انسان چه میشود ؟. 3 آيا تاريخ ، طبيعت مادی دارد و ماترياليست است ؟ آيا نيروی اصلیحاكم بر تاريخ نيروی مادی است و نيروهای معنوی همه فرع و تابع و طفيلینيروی مادی تاريخ است يا برعكس ، طبيعت تاريخ يك طبيعت معنوی است ونيروی حاكم بر تاريخ نيروی معنوی است و نيروهای مادی فرع و تابع و طفيلیاست يعنی تاريخ در ذات خود " ايده آليست " است ، و يا شق سومی دركار است و آن اينكه طبيعت تاريخ يك طبيعت مزدوج است و تاريخ دونيرويی و چند نيرويی است ، نيروهای متعدد مادی و معنوی در نظامی كم وبيش هماهنگ و احيانا متضاد حاكم بر تاريخ است ؟ |
