ترديد دارند و در كتب مربوطه مطرح است ( 1 ) و بعضی حركت تاريخ رادوری میدانند ، مدعی شدهاند كه تاريخ از يك نقطه حركت میكند و پس ازطی مراحلی بار ديگر به نقطه اول میرسد و شعار تاريخ اين است : از سر .مثلا يك نظام قبايلی خشن وسيله مردمی بيابانگرد كه شجاعت و ارادهدارند تأسيس میشود . اين حكومت به طبيعت خود منجر به اشرافيت واريستو كراسی میگردد . انحصارطلبی در حكومت اشرافيت به انقلاب عامه وحكومت دموكراسی منتهی میشود . هرج و مرج و بیسرپرستی و افراط در آزادیدر نظام دموكراسی بار ديگر سبب روی كار آمدن استبداد خشن وسيله يكروحيه قبايلی میگردد . ما فعلا وارد اين بحث نمیشويم و به وقت ديگر موكول میكنيم . به صورت" اصل موضوع " بنابراين میگذاريم كه حركت و سير تاريخ در مجموع ، درجهت پيشرفت است . البته لازم به يادآوری است كه همه كسانی كه تاريخ را در جهت پيشرفتمیبينند ، اعتراف دارند كه چنين نيست كه همه جامعهها در همه شرايط ،آيندهشان از گذشتهشان بهتر است و جامعهها همواره و بدون وقفه در جهتاعتلا سير میكنند و انحطاطی در كار نيست . بدون شك جامعهها توقف دارند، انحطاط و قهقرا دارند ، تمايل به راست يا چپ دارند ، و بالاخره سقوط وزوال دارند . پاورقی : . 1 رجوع شود به تاريخ چيست ؟ تأليف ای . اچ . كار . ترجمه حسنكامشاد ، و درسهای تاريخ و لذات فلسفه تأليف ويل دورانت ص 291 - 312. |
