اقتصادی است و نمیتواند رشد مستقلی از رشد بنياد اقتصادی داشته باشد .به دنبال رشد ابزار توليد و رشد بنياد اقتصادی جامعه است كه علم رشدمیكند . اولا میدانيم كه ابزار توليد منهای انسان ، به صورت خود به خود هرگزرشد نمیكند . ابزار توليد در رابطه انسان و طبيعت و در زمينه تجسساتكاوشگرانه انسان است كه رشد میكند . رشد و تكامل ابزار توليد با رشد وتكامل فنی و علمی انسان توأم است . سخن در اين است كه كداميك تقدمدارند ؟ آيا انسان نخست به كشفی نائل میشود و سپس آن را در عمل پيادهمیكند و صنعت را به وجود میآورد و يا نخست صنعت به وجود میآيد و سپسانسان به كشف نائل میشود ؟ ترديدی نيست كه شق [ اول ] صحيح است .بديهی است كه كشف قوانين علمی و اصول فنی در رابطه تجسسی و آزمايشیانسان پديد میآيد و اگر انسان در رابطه با طبيعت قرار نگيرد و تجسسنكند و به تجربه نپردازد ، به كشف هيچ قانون علمی از قوانين طبيعت و بهدرك هيچ اصل فنی نائل نمیگردد . سخن در اين نيست ، سخن در اين است كهپس از تجسس و آزمايش ، آيا نخست انسان در درون خود رشد علمی میكند وسپس در بيرون وجود خود ابزار فنی را میآفريند يا قضيه برعكس است ؟بدون ترديد شق اول صحيح است . بعلاوه تعبير به " رشد " و يا " تكامل " در مورد انسان تعبير "حقيقی " است و در مورد ابزارهای فنی و توليدی " مجازی " است . رشد وتكامل حقيقی آنجاست كه يك واقعيت عينی از مرحله دانیتر به مرحلهعالیتر برسد . و اما رشد مجازی به معنی اين است |
