برنامه خود نوشت كه در برابر طبقه كارگر تمام طبقات ، تودهای ارتجاعیرا تشكيل میدهند . ماركس اين جمله را به شدت مورد انتقاد قرار داد .اما اگر بخواهيم منطقی باشيم بايد اعتراف كرد كه اين سوسياليستهای بينواپس از آنچه ماركس در بيانيه نوشته بود ، چون نمیتوانستند ميان الگویدوقطبی و چندقطبی وی تميز دهند ، جز آنچه گفتهاند داوری ديگری نمیتوانستند كرد . ماركس در بيانيه ( مانيفست حزب كمونيست ) پيكاركنونی طبقات را همچون پيكار ميان پرولتاريا و بورژوازی معرفی كرده ونوشته بود كه ميان تمام طبقاتی كه مخالف بورژوازیاند تنها طبقهپرولتاريا طبقهای حقيقتا انقلابی است " ( 1 ) . ماركس در بعضی سخنان خود گفته است كه تنها طبقه پرولتارياست كه تمامويژگيها و شرايط انقلابی شدن را داراست . آن شرايط عبارت است از :1 ) استثمارشدگی كه برای آن ، توليد كننده هم بايد باشند . 2 ) مالكيت نداشتن ( اين ويژگی و ويژگی اول را كشاورزان هم دارند ) .3 ) سازمان يافتگی كه لازمهاش تمركز و تجمع است ( اين ويژگی به طبقهپرولتر كه در يك كارخانه به معاضدت يكديگر كار میكنند اختصاص دارد ،اما در كشاورزان كه در بخشهای مختلف زمين پراكندهاند وجود ندارد ) . پاورقی : . 1 تجديدنظر طلبی . . . ، ص . 347 |
