کتابخانه الکترونيکي انهار

فهرست مطالب

عنوان	صفحه
مقدمه	11
جامعه	13
پيشگفتار	15
جامعه چيست ؟	18
زندگی انسان ، ماهيت اجتماعی دارد	18
فلسفه امر به معروف و نهی از منكر در بيان رسول اكرم ( ص )	19
آيا انسان بالطبع اجتماعی است ؟	20
اجتماعی بودن انسان ، در متن خلقت او پی‏ريزی شده است	21
حكمت و غايت انتساب انسانها به شعبه‏ها و قبيله‏ها ، بازشناسی افراد از يكديگر است	22
روابط نسبی و سببی ، طرحی در متن خلقت برای حكمت و غايتی كلی	23
آيا جامعه وجود اصيل و عينی دارد ؟	24
بررسی نظريه‏های گوناگون درباره نوع تركيب جامعه :	24

الف . تركيب جامعه ، تركيب اعتباری است	24
ب . جامعه مركب صناعی است	25
ج . جامعه مركب حقيقی است از نوع مركبات طبيعی	26
د . جامعه مركب حقيقی است بالاتر از مركبات طبيعی	27
آيات كريمه قرآن ، نظريه سوم را تأييد می‏كند	29
قرآن به حيات جمعی و اجتماعی قائل است	30
سخن امام علی عليه‏السلام	32
گناهان اجتماعی	33
جامعه و سنت	35
سرنوشت مشترك داشتن به معنی سنت داشتن جامعه است	38
جبر يا اختيار ؟	39
نظريه " اميل دوركهايم "	40
در رابطه فرد و جامعه ، نوعی " امربين الامرين " حكمفرماست	41
ريشه توهم جبر افراد در برابر جامعه و محيط اجتماعی	42
روح فردی در مقابل روح جمعی ، مجبور و مسلوب‏الاختيار نيست	43
تقسيمات و قطب بنديهای اجتماعی	44
بر جامعه‏ها نوعی وحدت در كثرت و كثرت در وحدت حكمفرماست	44
دو نظريه معروف درباره منشأ كثرت جامعه :	44
تك قطبی يا دو قطبی بودن جامعه تابع اصل مالكيت است	45
تك قطبی يا چند قطبی بودن جامعه وابسته به اصل مالكيت نيست	45
برداشت قرآن درباره كثرت جامعه	45
لغات اجتماعی قرآن	46
برخی مدعی هستند كه برداشت قرآن از جامعه برداشت دوقطبی است	47
تكيه خاص قرآن روی پايگاه اجتماعی افراد ، به معنی توجيه همه قطب‏ بنديها با اين ملاك نيست	49
يگانگی يا چندگانگی جامعه‏ها از نظر ماهيت	51
آيا ميان جامعه‏ها يك سلسله خواص مشترك ذاتی وجود دارد ؟	52
جامعه‏های انسانی ذات و طبيعت و ماهيت يگانه دارند	53

اساس تعليمات اسلامی بر وحدت نوعی جامعه‏هاست	55
آينده جامعه‏ها	56
از نظر قرآن ، حكومت نهايی حكومت حق است	57
برخی مدعی هستند كه اسلام طرفدار تعدد و تنوع فرهنگها و جامعه‏هاست	60
نقد نظريه فوق	63
تاريخ	69
تاريخ چيست ؟	70
تعريفهای گوناگون از تاريخ :	70
. 1 علم به وقايع و حوادث و اوضاع انسانها در گذشته	70
. 2 علم به قواعد و سنن حاكم بر زندگيهای گذشته	71
. 3 فلسفه تاريخ ، علم به " شدن " جامعه‏ها	73
طرح يك پرسش درباره " بودن " و " شدن " جامعه‏ها	73
پاسخ به پرسش فوق	74
سودمند بودن علم تاريخ در هر سه معنی و مفهوم خود	77
تاريخ علمی	79
. 1 اعتبار و بی‏اعتباری تاريخ نقلی	81
. 2 عليت در تاريخ	83
اكثر جامعه‏شناسان اصل عليت و آزادی را غيرقابل جمع دانسته‏اند	84
آزادی انسانی جز با نظريه " فطرت " قابل تصور نيست	86
" بينی كلئوپاترا " ضرب المثل حوادث تاريخی تصادفی	87
نقش حوادث تصادفی به كليت و ضرورت تاريخ زيان نمی‏رساند	89
. 3 آيا طبيعت تاريخ مادی است ؟	90
نظريه " ماترياليسم تاريخی "	91
مبانی نظريه ماديت تاريخ :	93
. 1 تقدم ماده بر روح	93
. 2 اولويت و تقدم نيازهای مادی بر نيازهای معنوی	97
. 3 اصل تقدم كار بر انديشه	99

. 4 تقدم وجود اجتماعی انسان بر وجود فردی او	103
. 5 تقدم جنبه مادی جامعه بر جنبه‏های معنوی آن	108
نتايج :	120
. 1 بهترين و مطمئن‏ترين راه برای تحليل و شناخت حوادث تاريخی و اجتماعی ، بررسی بنيادهای اقتصادی آنهاست	120
. 2 قانون حاكم بر تاريخ ، قانون جبری ولايتخلف و بيرون از اراده‏ انسانهاست	124
. 3 هر دوره تاريخی با دوره ديگر از نظر ماهيت و نوعيت ، مختلف است‏	129
. 4 رشد ابزار توليد سبب شد كه در فجر تاريخ ، مالكيت اختصاصی به‏ وجود آمد	130
. 5 نقش محدود ايدئولوژی ، راهنمايی ، دعوت ، . . . در جهت دادن به‏ جامعه يا طبقات اجتماعی .	137
. 6 خاستگاه رهبران انقلابی و پيشرو و مجاهد ، جبرا و لزوما طبقه‏ استثمار شده است	139
انتقادها	144
. 1 بی‏دليلی	148
. 2 تجديد نظر پايه‏گذاران	149
. 3 نقض تطابق جبری زيربنا و روبنا	161
. 4 عدم تطابق پايگاه طبقاتی و پايگاه ايدئولوژيكی	163
. 5 استقلال رشد فرهنگی .	164
. 6 ماترياليسم تاريخی خود را نقض می‏كند	167
اسلام و ماديت تاريخی	170
منطق اسلام و ماترياليسم تاريخی ، در دو قطب مخالف	171
طرح نظريه توجيه ماديت تاريخ از نظر قرآن :	171
. 1 با مطالعه آيات اجتماعی قرآن ، نوعی حالت دوقطبی از نظر قرآن در جامعه‏ها مشاهده می‏شود	171

. 2 قرآن مخاطبان خود را " ناس " قرار داده و " ناس " يعنی توده‏ محروم	175
. 3 قرآن تصريح می‏كند كه رهبران ، مصلحان ، . . . و بالاخره پيامبران از ميان توده مردم برمی‏خيزند	175
. 4 ماهيت جنبش پيامبران در قرآن و جهت‏گيری اجتماعی آنها زيربنايی‏ است نه روبنايی	176
. 5 قرآن منطق مخالفان پيامبران را در طول تاريخ با منطق پيامبران و پيروان آنها در برابر هم قرار می‏دهد	178
. 6 قرآن پيروزی نهايی را در مبارزه ميان مستضعفان و مستكبران از آن‏ مستضعفان می‏داند	181
	181
انتقاد	185
قيام موسی ( عليه‏السلام ) ماديت تاريخ را نقض می‏كند	186
طبقه مستضعفين همه در زمره مؤمنان و انقلابگران توحيد نبوده‏اند	187
اصالت روح از نظر قرآن و عدم تقدم ماده بر روح	188
قرآن برای هدايت ، ارشاد ، . . . و استدلال منطقی ارزش و نيرو قائل‏ است	189
	189
هيچ كتاب لغتی " ناس " را به معنی توده محروم نگرفته است	190
قرآن هرگز مدعی نيست كه رهبران ، مصلحان ، . . . و شهيدان منحصرا ازميان مستضعفان برمی‏خيزند	191
	191
انقلاب درونی ، مقدم بر اصلاح اجتماعی	193
منطق مستقل پيامبران ، عدم پايبندی به سنن و عادات را ايجاب می‏كرده‏ است	194
قسمت اول بحث درباره آيه استضعاف	195
بررسی مفاد آيه استضعاف و آيه استخلاف	197
قسمت دوم بحث درباره آيه استضعاف	200
مفاد آيه استضعاف عينا مفاد آيه استخلاف است	202
ريشه اصلی گرايش پاره‏ای روشنفكران مسلمان به ماديت تاريخی	204
آنچه تعهد و مسؤوليت می‏آفريند ، وابستگی به خدا و وجدان انسانيت است‏	206

اسلام اصل " تطابق خاستگاه و جهتگيری " را نمی‏پذيرد	207
جهتگيری اسلام به سوی عدالت و مساوات و برابری است	208
اشتباه وحشتناك درباره خاستگاه مذاهب	208
مذهب حاكم و مذهب محكوم	210
معيارها :	218
. 1 استراتژی دعوت	219
اخلاق در مكتب مسيحيت	220
اخلاق در مكتب نيچه	220
اخلاق در مكتب ماركسيسم	221
اخلاق در مكتب اسلام	222
آگاهيهای اسلامی در درجه اول از نوع تذكر به مبدأ و معاد است	223
در درجه دوم در تعليمات اسلامی آگاهيهای انسانی ديده می‏شود	225
در درجه سوم ، آگاهی به حقوق و مسؤوليتهای اجتماعی است	226
. 2 عنوان مكتب	229
. 3 شرايط و موانع پذيرش	231
. 4 تعالی و انحطاط جوامع	234
عوامل مؤثر در اعتلاها و انحطاطها	235
الف . عدالت و بی‏عدالتی	235
ب . اتحاد و تفرق	236
ج . اجرا يا ترك امر به معروف و نهی از منكر	236
د . فسق و فجور و فساد اخلاق	237
تحول و تطور تاريخ	238
نظريات گوناگون درباره عامل محرك تاريخ :	241
. 1 نظريه نژادی .	241
. 2 نظريه جغرافيايی	242

. 3 نظريه قهرمانان	242
. 4 نظريه اقتصادی	243
. 5 نظريه الهی	244
خلط مبحث	244
نقش شخصيت در تاريخ	249