كسی می‏گويد قطعا ؟ می‏گويد من اينطور فكر می‏كنم . اين ، مانعی ندارد . ولی‏
در اينگونه مسائل قضاوت قطعی كردن حتی نه نسبت به اميرالمؤمنين ، نسبت‏
به افراد ديگر هم صحيح نيست . او حاضر در وقايع و مسائل بوده است و
عبدالله بن عباس را از ما و شما بهتر می‏شناخته است و اصحاب ديگرش را
هم از ما و شما خيلی بهتر می‏شناخته است . آنوقت ما اينطور قضاوت كنيم‏
كه اگر حضرت به جای عبدالله بن عباس كس ديگری را انتخاب می‏كرد ، او
آن كار را بهتر انجام می‏داد ، و او را انتخاب نكرد . اين ، سرعت در
قضاوت در اينگونه مسائل است . به علاوه شما خودتان در بياناتتان كه ما
هميشه استفاده كرده‏ايم ، همواره اين مطلب را گفته‏ايد كه علی ( ع ) يك‏
سياست خاصی داشت و نمی‏خواست و نمی‏بايست يك ذره از آن سياست تخلف‏
كند ، و در اين سياست همراه نداشت ، خودش هم هميشه می‏گفت فرد ندارم‏
. همين عبدالله بن عباس و ديگران دائما می‏آمدند علی ( ع ) را توصيه‏
می‏كردند به انعطاف يعنی همان چيزی كه امروز به آن سياست می‏گويند . شما
بيائيد به من ثابت كنيد كه علی ( ع ) يك كادر كافی داشت و در آن كادر
كافی العياذ بالله اشتباه كرد . من كه نمی‏توانم ثابت كنم كه يك كادر
كافی داشت . من همينقدر می‏دانم كه علی ( ع ) كه پيغمبر او را برای خلافت‏
تعيين كرده و خودش اينهمه فرياد می‏كشد راجع به اينكه خلافت را ربودند ،
وقتی بعد از زمان عثمان می‏آيند سراغش كه با او بيعت كنند ، عقب می‏كشد
و می‏گويد : « دعونی و التمسوا غيری فانا مستقبلون امرا له وجوه و الوان .
. . و ان الافاق قد اغامت و المحجة قد تنكرت » ( 1 ) زمينه و اوضاع ديگر
خراب شد و خلاصه نمی‏شود كار كرد

پاورقی :
1 - نهج البلاغه فيض الاسلام خطبه . 91

178