ممكن است تمام شرايطی كه ما آنها را شرايط ذلت می‏ناميم حاصل شود اما
پشت سر آن عزت بيايد ! در سعادت دنيا و سعادت آخرت هيچ چيزی شرط هيچ‏
چيز نيست چون همه چيز به مشيت الهی است ! در نتيجه ممكن است يك قومی‏
يا يك فردی در دنيا به سعادت كامل نائل بشود بدون هيچ مقدمه‏ای ، يا به‏
بدبختی كامل برسد بدون هيچ مقدمه‏ای ، و يا در آخرت يك قومی به اعلی‏
عليين برده شوند بدون هيچ شرط و مقدمه‏ای و قوم ديگری در قعر سجين فرو
بروند بدون هيچ مقدمه‏ای . متأسفانه بعضی از مسلمين كه به آنها اشاعره‏
می‏گويند همين استفاده را از اين آيه كرده و گفته‏اند هيچ مانعی ندارد كه‏
پيغمبر خدا برود به جهنم و ابوجهل برود به بهشت چون خدا گفته همه چيز به‏
مشيت الهی است !
ولی اين يك نوع پياده كردن غلط است . آيه فقط می‏گويد همه چيز به‏
مشيت الهی است اما كيفيت جريان مشيت را بيان نكرده و نگفته است كه‏
مشيت الهی كه سعادت و شقاوت و عزت و ذلت به مشيت اوست ، چگونه كار
می‏كند . پس اين آيه را چند گونه می‏توان پياده كرد . ولی وقتی ما به‏
آيات ديگر قرآن مراجعه می‏كنيم ، آنها آيات مادر می‏شوند و اين آيه را
تفسير می‏كنند . مثلا اين آيه در كمال صراحت می‏گويد : « ذلك بان الله لم‏
يك مغيرا نعمة انعمها علی قوم حتی يغيروا ما بانفسهم »( 1 ) . يا آيه‏
ديگر كه از يك نظر اعم است می‏گويد : « ان الله لا يغير ما بقوم حتی‏
يغيروا ما بانفسهم » ( 2 ) . اين دو آيه هر كدام چيزی دارد كه ديگری‏
ندارد . آيه دوم می‏گويد :

پاورقی :
1 - سوره انفال آيه . 53
2 - سوره رعد آيه . 11

135