پيدا می‏كنيد كه اين سخن راست باشد اما هنوز منتظريد كه ديگران چه‏
می‏گويند . از يك نفر ديگر هم می‏شنويد ، گمانتان قويتر می‏شود . بعد
می‏بينيد كه افراد زيادی همين حرف را می‏زنند . نمی‏توانيد احتمال بدهيد كه‏
همه اينها خواسته‏اند دروغ بگويند . حتی بايد [ تعداد ناقلان ] در حدی باشد
كه تبانی بر دروغ هم در آن درست نباشد چون در يك حدی ممكن است افراد
بشر تبانی كنند ولی اگر از آن حد بيشتر باشد تبانی امكان ندارد . تواتر
يعنی [ مقدار نقل خبر ] فوق تبانی باشد . مثلا در همين مثالی كه عرض كردم‏
ممكن است ده نفر با همديگر تبانی كنند كه بگويند ما فلان خبر را از راديو
شنيديم . تا دويست نفر ممكن است تبانی كنند ولی گاهی قضيه به حدی می‏رسد
كه اصلا نمی‏شود احتمال داد كه تبانی باشد . مثلا شما می‏رويد به جنوب تهران‏
می‏بينيد شخصی می‏گويد راديو چنين چيزی گفته . بعد می‏رويد شر ق تهران‏
می‏بينيد افرادی آن خبر را نقل می‏كنند . بعد می‏رويد غرب تهران همينطور .
نمی‏توانيد احتمال بدهيد كه همه اينها با يكديگر تبانی كرده‏اند . اين را
می‏گويند تواتر . شيعه مدعی است كه نقل خبر غدير در حدی است كه ما
احتمال تبانی هم در آن نمی‏توانيم بدهيم و بگوئيم مثل چهل نفر از صحابه‏
پيغمبر تبانی كردند بر يك دروغ ، خصوصا كه بسياری از ناقلان اين خبر جزء
دشمنان علی ( ع ) بوده يا از طرفداران ايشان شمرده نشده‏اند . اگر ناقلان‏
فقط از تيپ سلمان و ابوذر و مقداد يعنی همانها كه دور علی می‏چرخيدند
بودند ، می‏شود احتمال داد كه اينها علاقه مفرطی به علی ( ع ) داشتند و با
تبانی چنين حرفی زده‏اند . در حاليكه اين خبر را كسانی نقل كرده‏اند كه‏
علاقه‏ای به علی ( ع ) نشان نداده‏اند . امثال ملا علی قوشچی می‏گويند اين خبر
واحد

105