امروز روز كشت و كار است و فردا روز درو كردن
همه وسائل درك و فهم آدمى با اصرار تمام اثبات مىكند كه اين دنيا جايگاه فرا گرفتن علم و انجام اعمال شايسته است ، اگر چه نتايج نهائى آن علم و عمل را در اين دنيا نمىبينيم . و هرگز ديده نشده است كه اشخاص رشد يافتهاى كه در اين دنيا بدون توقع نتايج محسوس و عينى ، بلكه براى پاسخگوئى به شعور و فهم عالى كه تحريك شديد براى محاسبه زندگى در ابديت مىنمايد از طرف خردمندان و دانايان مورد توبيخ قرار بگيرند كه براى چه اينهمه تكاپو و تلاش بدون توقع نتايج محسوس و عينى براه انداختهايد بلكه با احتمال عقلانى بسيار محرك و پر معنا كه ممكن است ابديتى در كار باشد ، و اينان با نظر بزندگى ابدى است كه بچنين تلاش جدى پرداختهاند ، آن رشد يافتگان را
[ 290 ]
را تحسين و تعظيم خواهند كرد . بلى كسانيكه از خرد و شعور عميق برخوردار نيستند ، درباره تلاش و تكاپوى جدى رشد يافتگان در تحير و شگفتى فرو مىروند كه اينان چه مىكنند و آن عاملى كه اينان را بچنين تكاپو و تلاش جدى وادار كرده است ، چيست ؟ ولى هيچ كس توانائى ارائه دليل براى اثبات بيهودگى آن تكاپوها و تلاشها را ندارد . بنابراين ، اصل امكان ابديتى كه همه شئون و پديدهها و تكاپو و تلاش بشرى در آن ، مورد محاسبه قرار بگيرد ، قابل ترديد و انكار نيست و بانظر به دلايل چهارگانهاى كه در مبحث گذشته ، بيان كرديم ، لزوم واقعيت ابديت ثابت مىشود . حال مسئله اينست كه عمر آدمى در اين دنيا بايستى در تحصيل معرفت به حقايق بگذرد و آن معرفت را بكار ببندد و بداند كه فردائى در انتظار او است كه قطعا آن معرفت و عمل مورد محاسبه دقيق قرار خواهد گرفت .
