توضيحى درباره حاكميت خداوندى و سازگارى آن با حكومت مردم بر مردم
نخست چند كلمه بايد در تحليل اين شعار بسيار جالب ( حكومت مردم بر مردم ) مطرح كنيم . آيا محتواى اين شعار تا كنون حتى در يك جامعه از جوامع بشرى تحقق عينى يافته است ؟ شايد خوش بنيان و سطح نگرانى وجود داشته باشند كه به اين سؤال پاسخ مثبت بدهند و كسانى هم پيدا شوند كه با كمال بدبينى ناشى از سطحنگرى جواب منفى به اين سؤال بدهند . ما از اين دو افراط گرى و تفريط گرى صرف نظر نموده ، واقعيت مسئله را براى تحليل در نظر ميگيريم :
در طول تاريخ در هيچ جامعهاى اتفاق نيفتاده است كه همه افراد و گروههاى آن بطور عموم كه شامل نادانها و دانايان و احمقها و خردمندان و كوچك و بزرگ و با شخصيت و بىشخصيت ميباشد ، در يك محل جمع شوند و بدون تأثر از عوامل محيطى و اجتماعى و نفوذ شخصيتها و قدرتمندان قوانينى را
[ 222 ]
با دلايل و براهين متقن وضع نموده و سپس انسان يا انسانهائى را بعنوان مجريان آن قوانين با استناد به دلايل و براهين متقن انتخاب نموده و هرگونه مجهولات و مسايل مربوط به آن قوانين و حاكم را حل و فصل نموده بيك « حيات معقول » يا باصطلاح پر طمطراق غربى دموكراسى ( حكومت مردم بر مردم ) نائل شوند . و اگر كسى پيدا شود و بگويد : من چنين جامعهاى را سراغ دارم . اين شخص درباره انسانهائى كه ما در طول تاريخ ميشناسيم ، صحبت نميكند ، بلكه پيرامون فرشتگانى سخن ميگويد كه بنشينند و براى خود قانون و حاكمى انتخاب كنند و روش مزبور را بكار ببندند شما بيائيد با دقت كامل در اين عوامل كه در زير اشاره ميكنيم بررسى نمائيد و ببينيد آيا واقعا مسئله « حكومت مردم بر مردم » بتمام معناى كلمه امكان پذير است ؟
1 نفوذ شخصيتها در بوجود آوردن فضاى خاص براى استنشاق « آنچه هست » و « آنچه بايد باشد » در جامعه .
2 نفوذ قدرتهاى متنوع مانند نيروهاى اقتصادى و علمى و جنگى در فضاى جامعه و تأثير آنها در ايجاد شرايط مخصوص در ذهن مردم .
3 براى رسيدن به راى و عقيده متحد در جامعه ، هرگز افراد معمولى كه غالبا با يك يا چند بعد محدود زندگى ميكنند ، توانائى آن رشد و اعتلاى مغزى و روانى را ندارند كه بالاتر رفته و با صاحبنظران و خردمندان رشد يافته و دانشمندان در درك و فهم متحد شده و در آن رأى و عقيدهاى كه آن رشد يافتگان ابراز خواهند كرد مشترك و متحد شوند . پس حالا كه مردم معمولى بالاتر نخواهند رفت ، در نتيجه براى وصول به رأى و عقيده واحد ، آن رشد يافتگان را پايين خواهند آورد و در اينصورت رأى از آن انسانهاى يك بعدى بوده و رشد يافتگان بطور اجبار از آنان پيروى خواهند كرد .
4 هرگز ديده نشده است كه انسانهاى يك جامعه براى وضع قانون و انتخاب حاكم با توجه بهمه مصالح و مفاسد و با روشنائى كامل و با اعتدال
[ 223 ]
مغزى و روانى بدون اضطرار و بدون قرار گرفتن در جاذبه اكثريت و با شناخت قانون و ريشهها و نتايج آن و با معرفت كامل به شرايط ذهنى و محتويات و عناصر روانى يك شخص بعنوان حاكم ، قانونى را وضع نمايند و حاكمى را انتخاب كنند و اينكه چنين وضع و انتخابى ديده نشده است ، تصادفى نبوده ، بلكه بجهت امكانناپذير بودن آن ميباشد . همه ميدانيم كه امروزه پس از نوشته شدن هزاران كتاب اجتماعى و سياسى و بروز متفكران بزرگ و مبارزات بسيار جدى در گذشته براى تحقق بخشيدن به شعار « حكومت مردم بر مردم » وضع قانون و انتخاب حاكم با چه صحنهسازيها و عواملى كه مردم را براى انعطاف و پذيرش آنچه كه خواسته شده است بجريان ميفتد . از طرف ديگر بدبينى تفريطى كه ميگويد : شعار مزبور بهيچ وجه تحقق نمييابد ، همان اندازه مردود است كه خوش بينى افراط گرانه ، زيرا هيچ قانون و حاكمى كه براى يك جامعه وضع و انتخاب ميشوند ، نميتواند مردم و خواستههاى آنان را بكلى ناديده بگيرد . و مسلم است كه وجدان آگاه بشرى اگر در افراد و گروههاى محدودهم بوده باشد ، بالاخره قانون و آن حاكم را كه از همه جهات ضد حيات بشرى است ، استفراغ نموده و با گذشت زمان و اجتماع شرايط ، آن قانون و آن حاكم را بزبالهدان تاريخ فرستاده است .
از اين دو پديده چنين نتيجه ميگيريم كه شعار « حاكميت مردم بر مردم » بطور مطلق يك شعار بسيار جالب است كه هرگز در اين كره زمين كه ما در آن زندگى ميكنيم ، نه تحقق يافته و نه تحقق خواهد يافت . وانگهى گمان نميرود تا كنون براى تفسير اين شعار ، عناصر اصلى آن كه عبارتست از « مردم » و « حاكميت » كاملا روشن شده باشد . آيا مقصود از « مردم » موجودات آسمانى ملكوتى هستند كه كمترين خطائى نميكنند و از هرگونه خودخواهى و لذت پرستى و سودجوئى و خود كامگى منزه و مبرا ميباشند ؟ يا همين موجودات است كه ما تا حدودى با هويتشان و با تاريخشان
[ 224 ]
آشنائى داريم ؟ اگر اين موجودات است كه در جريان زندگى طبيعى و معمولى خود همواره مشغول تيز كردن اسلحه يكه تازان ميدان تنازع در بقاء بوده است ،
بدون ترديد معناى حاكميت اين موجودات جز اين نيست كه بيانديشند و بكوشند تا كسانى را كه بهتر ميتوانند در ميدان تنازع در بقاء تاخت و تاز كنند ، براى حكومت انتخاب كنند و قانونى را وضع كنند كه اگر خيلى پيشرفته و مترقى باشد ، سدى در مقابل جست و خيز قدرتمندان ايجاد نكند . و قانونى كه وضع ميشود با اصطلاحات فريبندهاى بر مبناى وطن پرستى ، قهرمان پرورى ، تمدن ،
پيشرفت و از اين قبيل مفاهيم زيبا كه تا كنون ابزار مناسبى براى شعلهور ساختن آتش خود محورى بودهاند ، مورد عمل قرار بگيرد . با نظر به مجموع اين مسائل چهارگانه كه مطرح كرديم ، روشن ميشود كه اين شعار حكومت مردم بر مردم يك شعر بسيار زيبائى است كه براى اشباع حس آرمانگرائى مردم در زندگى اجتماعى سروده شده و مرتبا خوانده ميشود . مقصود ما از اين جمله انتقاد و طرد اصل شعار مزبور نيست و نميخواهيم بگوئيم : شعار مزبور غلط است .
بلكه ميخواهيم بگوئيم : آنچه كه تاكنون از اين شعار نصيب بشريت گشته است ،
اين نبوده است كه همه مردم با همه ابعاد و استعدادها و هدفهائى كه دارند ،
بتوانند با در نظر گرفتن همه ابعاد و استعدادها و هدفهاى بشرى ، موادى را بعنوان قوانين صالحه تدوين نمايند و سپس آنها را به دست انسانهائى كه كاملا از آلودگيهاى هوى و هوس و خودخواهى منزه و مبرا هستند ، بسپارند تا آنان به اين شعار آرمانى تحقق ببخشند . بلكه آنچه كه اين شعار تا كنون نتيجه داده است ، با قطع نظر از اينكه خواستههاى مردم جوامع قدرتمند فشار و شكنجه سختى بر جوامع ضعيف وارد آورده است ، در خود همان جوامع قدرتمند هم چيزى جز اين نبوده است كه يك همزيستى ماشينى ناخودآگاه و غير متعهد به وسيله حكومتها بوجود آورده است .
با تحليلى كه ما در مبحث حاكميت خداوندى ميآوريم ، « حكومت مردم
[ 225 ]
بر مردم » از يك شعار زيبا تحول يافته و مبدل بيك واقعيت عينى ميگردد .
