موضوع مذهب و پيشرفت از موضوعاتی است كه بيشتر و پيشتر از آنكه برایما مسلمانان مطرح باشد برای پيروان ساير مذاهب مطرح بوده است . بسياریاز روشنفكران جهان فقط از آن جهت مذهب را ترك كردهاند كه فكرميكردهاند ميان مذهب و تجدد زندگی ناسازگاری است . فكر ميكردهاند لازمهدينداری توقف و سكون و مبارزه با تحرك و تحول است ، و به عبارت ديگرخاصيت مذهب را ثبات و يك نواختی و حفظ شكلها و صورتهای موجودميدانستهاند . نهرو نخست وزير فقيد هند عقايد ضد مذهبی داشته است و بهيچ دين ومذهبی معتقد نبوده است . از گفتههای وی چنين بر میآيد كه چيزی كه وی رااز مذهب متنفر كرده است ، جنبه " دگم " و يكنواختی مذهب است .نهرو در اواخر عمر در وجود خودش و در جهان يك ( خلاء ) احساس ميكند ومعتقد ميشود اين خلاء را جز نيروی معنوی نميتواند پر كند . در عين حال ازنزديك شدن به مذهب بخاطر همان حالت جمود و يكنواختی كه فكر ميكند درهر مذهبی هست وحشت ميكند . يك روزنامهنگار هندی بنام كارانجيا در اواخر عمر نهرو با وی مصاحبهایبعمل آورده است ( بفارسی چاپ شده است ) و ظاهرا آخرين اظهار نظری استكه نهرو درباره مسائل كلی جهانی كرده است . كارانجيا آنجا كه راجع به گاندی با وی مذاكره ميكند میگويد : بعضی ازروشنفكران و عناصر مترقی عقيده دارند كه گاندی جی با راه حلهای احساساتیو روشهای معنوی و روحانی |
