نزديكتر . ظهور همه چيز به ذات اوست ، ظاهر مطلق و بالذات اوست "
« و بنور وجهك الذی أضاء له كل شی‏ء » " ( 1 ) ، روشنی هر چيزی در پرتو
نور ذات اوست . ولی نوری است كه ثابت است ، غروب و افول ندارد .
نوری است كه همه جا را پر كرده ، حجاب و مانعی ندارد ، به همه چيز محيط
است ، نقطه مقابلی ندارد ، ضد و ندی ندارد .
چون افول و غروب ندارد ، زوال و فنا ندارد ، ظلمتی در برابرش نيست ،
بشر ضعيف الادراك كه هر چيزی را با مقايسه نقطه مقابل و نقطه مخالف‏
بايد بفهمد و دستگاه گيرنده فهم و ادراك او طوری ساخته شده كه به هر
چيزی با كمك نقطه مقابل آن چيز توجه و التفات پيدا می‏كند ، از التفات‏
و توجه به ذات حق غافل است .
نكته غريبی است ! ذات حق چون هيچ وقت پنهان نيست ، از نظرها پنهان‏
است . اگر گاهی پنهان بود و گاهی آشكار ، از نظرها پنهان نبود . چون‏
غروب و افول و زوال و تغيير و حركت ندارد ، مورد غفلت بشر است .
اين است معنی سخن حكما كه می‏گويند : ذات حق از كثرت ظهور و شدت‏
ظهور در خفاست .

يا من هو اختفی لفرط نوره

الظاهر الباطن فی ظهوره

از همان جهت كه ظاهر و آشكار است باطن و پنهان است ، جهت ظهور در
او عين بطون است .
چقدر خوب و عالی و لطيف بيان كرده علی ( ع ) : " « و كل ظاهر غيره‏
غير باطن ، و كل باطن غيره غير ظاهر » " ( 2 ) يعنی هر ظاهری غير خدا

پاورقی :
. 1 از فقرات دعای شريف كميل .
. 2 نهج البلاغه ، خطبه . 64

366