خود را مشاهده كند .
" « و أنلنی حسن النظر فی ما شكوت ، و أذقنی حلاوه الصنع فی ما سألت‏»
" ( 1 ) .
( خدايا ! حسن نظر خود را در آنچه به تو شكايت كردم به من ابلاغ كن و
حلاوت استجابت آنچه را از تو خواسته‏ام به من بچشان ) .
دانشمندان می‏گويند فرق است بين علم اليقين و عين اليقين و حق اليقين .
اين طور مثال می‏آورند ، می‏گويند فرض كنيد آتشی در نقطه‏ای افروخته شده‏
است . يك وقت شما اثر آتش را مثلا دودی كه بلند است می‏بينيد و همين‏
مقدار می‏دانيد كه در آنجا آتشی هست كه اين دود از آنجا بلند است ، اين‏
علم اليقين است ، و يك وقت خود آتش را از نزديك می‏بينيد ، اين عين‏
اليقين است و بالاتر از دانستن است ، مشهود است ، و يك وقت بقدری‏
نزديك می‏شويد كه حرارت آتش به بدن شما می‏رسد و شما را گرم می‏كند ،
داخل آتش می‏شويد ، اين حق اليقين است .
انسان ممكن است خدا را كاملا بشناسد و به وجود مقدسش ايمان و اذعان‏
داشته باشد ولی در زندگی خصوصی خود اثر لطف خاص خدا و عنايتهای‏
مخصوصه‏ای كه گاهی به بندگانش عنايت می‏فرمايد نبيند ، اين مرتبه علم‏
اليقين است . ولی گاهی هست كه عملا اثر توحيد را مشاهده می‏كند ، دعا
می‏كند و از غير خدا اعتمادش را قطع می‏كند و اثر اين توكل و اعتماد را در
زندگی خودش می‏بيند ، اثر توحيد را شهود می‏كند ، اين مرتبه عين اليقين‏
است . آن دسته از

پاورقی :
. 1 از فقرات دعای هفتم صحيفه سجاديه .

357