تحقيق در آنها تشويق كرده چه مناسبتی دارد ، میبيند بكلی بی ارتباط است. در اطراف همان موضوعات بی پايه و لغو ، سالها افراد زيادی بحث ومجادله كردند . ولی موضوعاتی كه قرآن كريم امر و تشويق به مطالعه و تحقيقدر اطراف آنها كرده همچنان به حال خود باقی ماند تا آنكه مردم ديگریتشويق شدند و اين وظيفه را به عهده گرفتند و در دنيا سربلند شدند ، و مااكنون با كمال سرافكندگی درسهای تشويقی كتاب آسمانی خود را بايد از آنهابياموزيم . قبلا گفتم انسان هر اندازه كه در آفرينش موجودات اين عالم دقيق میشود، يك نظم و يك تأليف و يك هماهنگی بين اجزای عالم میبيند . اين طورمیفهمد كه در عين اينكه هر موجودی و هر ذرهای قوهای و نيرويی و حركتیدارد ، به خود واگذاشته نيست ، يك ارتباط و اتصال و پيوستگی ميان همهاجزا هست و هر جزئی هدفی در ضمن اين مجموعه و وظيفهای در داخل ايندستگاه دارد . از اين نظر تمام عالم حكم يك واحد را دارد . يگانگی مسأله وجود و وحدت صانع در قرآن اين نكته را هم بگويم : در قرآن كريم دليل وجود خدا و دليل وحدت خدايكی است . همان چيزی كه دليل بر وجود خداست همان چيز عينا دليل بروحدت ذات احديت است . فلاسفه معمولا بحث اثبات واجب الوجود و بحثتوحيد واجب الوجود را جدا ذكر میكنند ، و همچنين متكلمين اسلامی كه ازفلاسفه پيروی كردهاند . ولی در قرآن اين طور نيست ، يعنی اين طور نيستكه در يك جا دليل بياورد كه خالق و واجب الوجود و ذاتی كه او قائم بهخود است و |
