گاهی اثر سكوت و تقيه ، گاهی شكل و صورت قيام فرق میكند . همه اينهابستگی دارد به خصوصيت عصر و زمان و اوضاع و احوال روز ، و يك تشخيصعميق در اين مورد ضرورت دارد . اشتباه تشخيص دادن زيانها به اسلاممیرساند . اوضاع اجتماعی عهد امام امام صادق ( ع ) در عصر و زمانی واقع شد كه علاوه بر حوادث سياسی ، يكسلسله حوادث اجتماعی و پيچيدگيها و ابهامهای فكری و روحی پيدا شده بود .لازمتر اين بود كه امام صادق ( ع ) جهاد خود را در اين جبهه آغاز كند .مقتضيات زمان امام صادق ( ع ) كه در نيمه اول قرن دوم میزيست با زمانسيد الشهداء ( ع ) كه در حدود نيمه قرن اول بود خيلی فرق داشت .در حدود نيمه قرن اول در داخل كشور اسلامی برای مردانی كه میخواستند بهاسلام خدمت كنند يك جبهه بيشتر وجود نداشت و آن ، جبهه مبارزه بادستگاه فاسد خلافت بود . ساير جبههها هنوز به وجود نيامده بود و يا اگربه وجود آمده بود اهميتی پيدا نكرده بود . حوادث عالم اسلام همه مربوط بهدستگاه خلافت بود و مردم از لحاظ روحی و فكری هنوز به بساطت و سادگی صدراول زندگی میكردند ، اما بعدها و در زمانهای بعد تدريجا به علل مختلفجبهههای ديگر به وجود آمد جبهههای علمی و فكری ، يك نهضت علمی و فكری وفرهنگی عظيم در ميان مسلمين آغاز شد ، نحلهها و مذهبها در اصول دين وفروع دين پيدا شدند . به قول يكی از مورخين ، مسلمانان در اين وقت ازميدان جنگ و لشكركشی ، متوجه فتح دروازههای علم و |
