تركيب و سازمان اجتماعی نمی‏داشت ، ممكن نبود كه بتواند جامعه‏ای نو
بسازد ، جامعه‏ای متحد و همفكر و همدل كه جريان تاريخ را عوض كند .
شك ندارد آن چيزی كه دلها را به هم پيوند می‏دهد ، عقيده و ايمان است‏
. رسول خدا بزرگترين عامل وحدت را كه وحدت در عقيده بود ايجاد كرد ،
مردم را در زير پرچم " لاإله الا الله " آورد ، اما تنها به ايمان و
عقيده اكتفا نكرد ، به موانع و اضداد وحدت هم توجه كرد ، آن موانع و
مشكلات را از ميان برداشت ، موجبات نزديكی دلها را فراهم كرد و موجبات‏
كينه‏ها و حسدها و انتقامجوييها يعنی تبعيضات حقوقی را از بين برد .
البته وقتی كه مقتضی موجود شد و موانع مفقود ، وقتی كه ايمان و عقيده بود
و تبعيضات نبود ، معلول كه وحدت و الفت و هماهنگی است خود به خود
پيدا می‏شود ، برخلاف آنكه مقتضی موجود باشد مانع هم موجود باشد ، يا
اينكه اگر مانع مفقود است مقتضی هم مفقود باشد .
پس نبايد اين طور فكر كرد كه اسلام فقط به موجب اينكه عقيده واحدی‏
ايجاد كرد ، مردم را متحد كرد ، نه ، علاوه بر اين موانع و تبعيضات و
شكافها و تفاوتها را هم از بين برد ، اگر گفت " « تعالواإلی كلمة سواء
بيننا و بينكم ألا نعبدإلا الله و لا نشرك به شيئا »" بياييد به سوی يك‏
عقيده و ايمان كه برای همه به يك نسبت خوب است ، برای همه حقيقت‏
است ، برای همه خير است ، اگر اين را گفت و توحيد را پيشنهاد كرد ،
پشت سرش هم گفت " « و لايتخذ بعضنا بعضا أربابا من دون الله »" ( 1
) ، مساوات و برابری را هم پيشنهاد كرد .

پاورقی :
. 1 آل عمران ، 64 : گروهی ديگر را غير خدا ارباب خود نگيرند .

108