شديد از گناه ، تصميم اكيد بر تكرار نكردن گناه و بازگشت به سوی حقيقت‏
. اين ، يك لفظ بيانگری دارد كه می‏گوييم : " استغفرالله ربی و اتوب‏
اليه " ولی خود اين كه توبه نيست . من اگر يك تسبيح دستم بگيرم ، نه‏
صدبار بلكه هزار بار اين جمله را بگويم ، در حالی كه پشيمان از گناه‏
نيستم و تصميم به اينكه ديگر گناه نكنم ندارم و اگر باز هم گناه پيش‏
بيايد انجام می‏دهم ، اين صد هزار بار گفتن ، توبه نيست ، اين نگفتنش‏
بهتر از گفتنش است ، اين صيغه توبه است نه خود توبه . " الهی شكر "
صيغه شكر است نه خود شكر . خود شكر يعنی حركت كردن ، عمل كردن ، به كار
انداختن نعمت در مسيری كه خدا اين نعمت را برای آن مسير آفريده است .
دست را خدا برای چه آفريده است ؟ پا را برای چه آفريده ؟ مغز را برای‏
چه آفريده ؟ گوش را برای چه آفريده ؟ عقل را برای چه آفريده ؟ به كار
انداختن همه اينها در مسير خود شكر است . پس شكر سمع و بصر چيست ؟
« قل انظروا ما ذا فی السموات و الارض »(1) شكر چشم ، مطالعه عالم است‏
! شكر گوش ، حقايق را شنيدن ، شكر دل ، فكر كردن ، انديشه كردن ، تجزيه‏
و تحليل كردن ، تجريد كردن ، تعميم دادن و استدلال كردن است .
پس معنی آيه چه شد ؟ « و الله اخرجكم من بطون امهاتكم لا تعلمون شيئا
( 2 ) . بشر ! مسير خودت را بدان ، خدا تو را در اين مسير حركت داده‏
است ، يعنی اينها نظام الهی است ، سنت و مشيت الهی است ، مظاهر
اراده اوست كه تو آمدی ، وقتی كه آمدی هيچ چيز

پاورقی :
. 1 سوره يونس ، آيه . 101
. 2 سوره نحل ، آيه . 78

47